Θ Ε Ο Δ Ο Σ Η Σ Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Υ
Χθες βράδυ, συνάντησα αγαπημένους φίλους, που είχα να τους δω εδώ και σαράντα χρόνια: τον συμμαθητή μου Δρα Γιαννάκη Γιαννάκο, τον άριστο παιδίατρο της Λάρνακας, και την αγαπημένη του σύζυγο Σοφία. Μέσα σε λίγα λεπτά, ενώ τα σώματά μας ήταν στην Λάρνακα, οι εικόνες που ξετυλίγονταν στα μάτια της ψυχής μας ήταν εικόνες της Αμμοχώστου. Καθίσαμε όπως τότε στο πρώτο θρανίο της "αίθουσας Πετράκη Γιάλλουρου" και οι αναμνήσεις δεν είχαν τέλος... Χατζηιωάννου... Σέργης... Πλησής... Θεοδόσης Νικολάου... ο Σάκης μας. Και τόσοι άλλοι... Τα είπαμε όλα!
Τι τυχεροί που είμαστε να έχουμε αυτούς τους Δασκάλους!
Και τι τυχερός που είμαι εγώ, σήμερα να αποκτήσω ένα κείμενο του Θεοδόση Νικολάου, που δεν γνώριζα. Ευχαριστώ τον φίλο Elias, που είχε την καλοσύνη να μου το στείλει. Ήταν ο λόγος του προς τους μαθητές του Γυμνασίου Αιγιαλούσης κατά την έναρξη του σχολικού έτους 1972-1973. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό του σχολείου "Αχαιών Ακτή", τεύχος 1ο, περίοδος Β΄.
[Η ανάρτησή μου, χθες, στο facebook, έτυχε 137 like, 52 σχολίων και 27 κοινοποιήσεων]
--------------------------------------
Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ:
Με τις ευλογίες της Εκκλησίας αρχίζουμε και επίσημα το νέο σχολικό έτος. Γι’ αυτό και ξανά σας χαιρετίζω, και σας καλωσορίζω στο σχολείο μας. Σας εύχομαι να νιώθετε όλο το χρόνο χαρά και να είστε ευτυχισμένοι, γιατί το έργο που αρχίζουμε είναι μεγάλο και δύσκολο γι’αυτό, και μόνο μέσα σε μια ατμόσφαιρα χαράς θα μπορέσουμε να επιτύχουμε στους σκοπούς μας.
Η εποχή μας είναι μια μεγαλειώδης εποχή. Είστε προνομιούχοι, είμαστε προνομιούχοι γιατί ζούμε το μεγαλείο της, και μπορούμε, όσο βέβαια μπορούμε, να διαμορφώσουμε το ύφος της. Οι ορίζοντες, όπου μπορεί, η ματιά του ανθρώπου να απλωθεί, έχουν τόσο πλατύνει όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, και η ψυχή μας γνωρίζει τα απύθμενα βάθη της. Μέσα σ’αυτόν τον απέραντο χώρο έχουν απελευθερωθεί όλες οι δυνάμεις του ανθρώπου, αγαθές ή κακές, και τα πάντα ευρίσκονται σε μια ακατάπαυστη πάλη. Η εποχή μας είναι μια εποχή σύγχυσης. Κι ίσως το πιο χαρακτηριστικό της στοιχείο να είναι τούτο: όσο φως ποταμίζει ανάμεσά μας, άλλο τόσο σκότος έρχεται, και μας τυλίγει μέσα στα κύματά του. Πραγματικά η εποχή μας είναι η αποθέωση του φωτός μαζί με το θρίαμβο της βαρβαρότητος.
Όμως μέσα σ’αυτήν τη σύγχυση ακούεται ένα παρήγορο και σωστικό μήνυμα, το μήνυμα, της παιδείας.
Όταν λέγουμε «παιδεία», δεν εννοούμε βέβαια να γεμίσει η ψυχή των εφήβων με ξηρές γνώσεις να ξέρει ό έφηβος πόσες φορές βρίσκουμε αυτό το ρήμα στα Ομηρικά έπη και πόσες το άλλο, ή να κλίνει ορθά τους ασίγμους αορίστους και τα εις -μι ρήματα. Τούτο είναι εύκολο να το κατορθώσουμε, κι όμως ο νέος αυτός δεν είναι μορφωμένος. Δεν εδράξατο παιδείας απλώς έκαμε την ψυχή του μια αποθήκη γνώσεων, χωρίς μάλιστα να είναι σίγουρος για την ασφάλεια του περιεχομένου της.
Λέγοντας «παιδεία» εννοούμε τη μόρφωση του ψυχικού μας κόσμου, και τον αγώνα που κάνουμε να υψώσουμε στο φως. και να λάβουν το σχήμα της ομορφιάς και της αφθαρσίας όσα κινούνται εντός μας: απαράλλακτα όπως τον τεχνίτη που κατεργάζεται την πέτρα που βγάζει από την καρδιά της γης μας. Κι ενώ προηγουμένως η πέτρα χανόταν μέσα στην περιφρονημένη ανωνυμία της, τώρα με την κατεργασία που δέχτηκε γίνεται ποθητό αντικείμενο, και στέκεται σαν σύμβολο της ομορφιάς.
Έτσι και η Παιδεία την άμορφη πέτρα της ψυχής μας, βαριά, όσο βαρύ είναι το πάθος που την κρατά δεμένη στη γη, την κατεργάζεται με υπομονή για να φτιάξει ένα άγαλμα, το άγαλμα της ψυχής του ανθρώπου, που αξίζει χίλιες φορές περισσότερο, αφού τούτο το άγαλμα έχει συνείδηση της ομορφιάς και του ηθικού του μεγαλείου.
Οι γνώσεις λοιπόν δεν είναι παρά τα οδόσημα για να φτάσουμε με σιγουριά στον προορισμό μας. Από τις γνώσεις πρέπει να αναχθούμε στη Γνώση, στη γνώση του εαυτού μας και στην επίγνωση του τι όντως είμαστε.
Γι’αυτό και η παιδεία μας δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά μονάχα Ελληνική. Γιατί στην Ελλάδα, από τα πανάρχαια χρόνια, ο άνθρωπος μπόρεσε και έσκυψε μέσα στην ψυχή του, τη μελέτησε κι έδωσε ένα βαθύ νόημα στη ζωή. Για πρώτη φορά μπόρεσε να δημιουργήσει κάποιες αξίες, πού χωρίς τις αξίες αυτές η ζωή του ανθρώπου δεν θα είχε μεγαλύτερο νόημα από το νόημα που έχει η ζωή του ζώου ή του φυτού.
Αυτές τις αξίες έχει σαν στόχο της η Παιδεία να μας γνωρίσει, και να μας φέρει σ’ ένα δημιουργικό διάλογο μαζί τους. Αυτές είναι οι ρίζες μας, πάντα δροσερές και ζωηφόρες γιατί βυζαίνουν από την παχιά γη της Ελληνικής Ιστορίας. Και χωρίς αυτές τις ρίζες θα ξεραθούμε, κι ανάλαφροι πάμε κακήν κακώς με τα φτερά των ανέμων.
Κι όμως με τον Ελληνισμό η ζωή μας παραμένει ακόμα στο πλάτος. Η ματιά φτάνει ως εκεί που τελειώνει η γη. Ο άνθρωπος σφαδάζει κάτω από το κοντάρι του θανάτου. Γι’ αυτό και η Παιδεία κινείται και σε μια άλλη διάσταση: τη Χριστιανική. Ο Χριστιανισμός ανοίγει πια στον άνθρωπο τους κλειστούς ουρανούς, αποκρυπτογραφεί το μυστήριό τους, και του θυμίζει τη λησμονημένη του πατρίδα.
Η Παιδεία λοιπόν θα μας αποκαλύψει την ομορφιά της ζωής, μα και την ομορφιά του θανάτου. Γιατί χωρίς τη ζωή ο θάνατος είναι το φρικτό μηδέν, όπως και χωρίς τον θάνατο η ζωή δεν έχει κανένα νόημα, αφού όλα θα διαδέχονται το ένα το άλλο χωρίς τέλος. Ας μη παίρνουμε τα πράγματα σαν δεδομένα. Κάθε μέρα που ξυπνούμε από τον ύπνο πρέπει να χαιρόμαστε γιατί ακόμη μια φορά θα δούμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα, τα πουλιά που πετούν, τα δέντρα, τη θάλασσα, και θα πάμε στον τόπο της εργασίας μας.
Αγαπητοί μου μαθηταί και μαθήτριαι,
Η Παιδεία που λειτουργούμε μας οδηγεί στους γάμους του ουρανού και της γης, για να είναι η χαρά μας πεπληρωμένη.
