ΖΗΝΩΝ ΖΑΝΝΕΤΟΣ: "ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"

ΖΗΝΩΝ ΖΑΝΝΕΤΟΣ 

Ο ποιητής, φιλόλογος, νομικός, σκηνοθέτης και κριτικός έγραψε για το μυθιστόρημά μου ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ εκτεταμένη κριτική, που βρίσκεται υπό έκδοση σε λογοτεχνικό περιοδικό. Εδώ, τρία μικρά αποσπάσματα. Τον ευχαριστώ από βάθους καρδίας.

.....................

Θὰ χαρακτήριζα τὸ μυθιστόρημα Ἱστορικὴ Χρονογραφὴ μὲ τὸν τρόπο τῆς μυθοπλασίας, ἐπειδὴ τὰ ἱστορικὰ περιστατικὰ μὲ τὴν ἁπλότητα τῆς ἀφηγηματικῆς τεχνικῆς μυθοποιοῦνται, ἐνῷ ὁ ἀφηγηματικὸς μῦθος βιώνεται ἀπὸ τὸν ἀναγνώστη ὡς ἱστορικὸ συμβεβηκός, ὡς ἀληθὴς ἱστορικὴ πραγματικότητα. Τὸ μυθιστόρημα εἶναι γραμμένο μὲ τὴν παραδοσιακὴ τεχνικὴ τοῦ κλασσικοῦ μυθιστορήματος, μὲ ἔλλογη μυθοπλασία, χωρὶς ἐξεζητημένες ἢ ὑπέρλογες παθογένειες καὶ ἀνατροπές, χωρὶς ἀπάνθρωπες συγκρούσεις τοῦ παραλογικοῦ ζόφου ἢ τοῦ ψυχασθενικοῦ συρμοῦ. Τὸ μυθιστόρημα μοιάζει νὰ ὑπηρετεῖ τὴν πρωτογενῆ ἀνάγκη τοῦ πνεύματος νὰ ἀναβιώσει μνημικὰ μιὰ βιοτή, ἡ ὁποία μὲ τὴν ἀχλὺ τοῦ χρόνου φαντάζει ὡς ὄλβιος βίος, ἄξιος νὰ καταγραφῆ, γιὰ τὸ κάλλος ποὺ ἐκπέμπει. Ἡ ὀμορφιὰ καὶ ἡ συναισθηματικὴ συγκίνηση τῆς χειρωναξίας, τῆς δημιουργικῆς χειρωναξίας, γεννοῦσε τὸ κοινοτικὸ ἦθος τῆς ἀλληλεγγύης, τὸν βιοτικὸ διάλογο μὲ τὴ φύση, βιοτικὲς κοινοτικὲς δράσεις ποὺ παρήγαγαν ὑλικὸ καὶ ψυχικὸ πλοῦτο, πνευματικὸ κάλλος καὶ ὅ,τι ἐνέχει ἡ φιλόσοφη φράση «ὡς χαρίεν ἄνθρωπος...», πόσο χαριτωμένο -μὲ χάρες πλάσμα, εἶναι ὁ ἄνθρωπος.

..................

Ἡ διεισδυτικὴ ἀναγνωστικὴ καταβύθιση στοὺς ἔμπονους πρωτογενεῖς προβληματισμοὺς τοῦ συγγραφέα Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ, αὐτοὺς ποὺ παράγουν τὴ λογοτεχνικὴ γραφή του (Ποίηση, Διήγημα, Μυθιστόρημα) ὁδηγεῖ τὸν ἀναγνώστη στὴ διαπίστωση πὼς ὅλα αὐτὰ τὰ πνευματικὰ καρπήματα εἶναι ἐκφάνσεις τοῦ συναισθηματικοῦ λυτρωμοῦ, ἀπὸ τὸ φωνῆεν χάραγμα, ποὺ ἀνείπωτα πειράζει καὶ δοκιμάζει τὸν συγγραφέα. Τὸ φωνῆεν τοῦτο χάραγμα, χαῖνον καὶ ἀνίατο στοὺς βύθιους τῆς καρδιᾶς τόπους, ἐπιγραμματικά, φωνεῖ τοῦτα τὰ λόγια: «Μήγαρις, ἀναγνώστη μου, ἔχω στὸν Νοῦ καὶ στὴν Καρδιά, τίποτις ἄλλο, πάρεξ τὸν ἀγαπημένο γενέθλιο τόπο τῆς Καρπάσου Γαίας τῆς Κύπρου, καὶ τὴν αἱμορροοῦσα πληγὴ τῆς μικρῆς πικρῆς μου Νήσου, πληγὴ ποὺ ἐνέχει καὶ τὸ βουβό της μοιρολόϊ γιὰ τὴν ἀπώλεια τῆς κατ’ ἄνθρωπον ὀλβιότητας τῆς δουλευούσης νῦν Διθαλάσσου Καρπασίας».

......................

Ἡ ἁπλότητα τοῦ λόγου καὶ ἡ ἀκριβὴς ἀποτύπωση τοῦ ἱστορικοῦ γεγονέναι τοῦ μύθου, ἀλλὰ καὶ ἡ χωρὶς μαλάματα καὶ ἄλλα ἑλκυστικὰ ἐπιθέματα ἀπόδοση τοῦ συναισθηματικοῦ πάσχειν τῶν ἡρώων τοῦ μυθιστορήματος καὶ τῶν δορυφόρων τους, εἶναι οἱ ἀρετὲς τῆς γραφῆς τοῦ Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ., ἀρετὲς ποὺ καθιστοῦν τὴν ἀνάγνωση εὐαναγνωσία εὐπρόσδεκτη καὶ τὸ μέλλον τοῦ ἔργου εὐόδιο. Καὶ σὺν τούτοις, ἡ ἑρμηνευτικὴ ἀποτίμηση καταθέτει λόγον εὔσημον, ἐπαινετόν, προτείνοντας τὴν ἐγγραφὴν τοῦ ἔργου στὶς δέλτους τῆς Εθνικής Λογοτεχνικῆς δημιουργίας, δέλτους ποὺ συνιστοῦν καὶ τὸ φωτισμένο πρόσωπο τῆς λογοτεχνίας μας, σωστικὰ καὶ διαχρονικά.

 

ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΣΤΕΛΙΟΣ: "ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΆ"

Ο φιλόλογος και κριτικός 

ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ...

...και αγαπητός φίλος, γράφει λίγα λόγια για το βιβλίο μου και τον ευχαριστώ από βάθους καρδίας!

Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ:

 "Όταν σωπάσαν τα πουλιά", μυθιστόρημα,

 Κάρβας Εκδόσεις.

Λίγο πριν διαβάσω το μυθιστόρημα «Όταν σωπάσαν τα πουλιά», είχα τελειώσει τη διατριβή -βιβλίο του Μιχάλη Σταυρή για τον Καταλάνο, ενώ χρόνια πριν είχα διαβάσει τον Φιλόθεο του Γιώργου Καμηλάρη κι έτσι είχα πολύπλευρη πληροφόρηση και διασταυρωμένη για πρόσωπα και πράγματα της εποχής.

Ιστόρημα ή μυθιστόρημα, το έργο μεταφέρει στο Βαρώσι και στην Καρπασία αρχές του εικοστού αιώνα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, ιδιαίτερα το εθνικό μας θέμα και το εκκλησιαστικό. Πρωταγωνιστής ο Παπαγιάννης, δυναμικός ιερέας της εποχής και της περιοχής με τα δράματά του, τον θάνατο της γυναίκας του στη γέννα, την μυστική κι αξιοπρεπώς αναφερόμενη ερωτική του ζωή, με τις πολιτικές δίκες στα δικαστήρια, την αγροτική ζωή τότε και τα κατάλοιπα της τουρκοκρατίας.

Σε διαφορετικούς ρυθμούς κυλά η ιστόρηση, πιο αργή στη δίκη, πιο γοργή προς το τέλος με τα αρχιεπισκοπικά. Το έργο συμπληρώνει Επιμύθιον στο οποίο με ειλικρίνεια ο συγγραφέας μελετητής ανοίγει τα χαρτιά του και διαφωτίζει τα σχετικά με τη συλλογή των πληροφοριών και τη συγγραφή. Πλούσια ονόματα με λογοτεχνική προσφορά τεράστια, ζωντανεμένος ένας κόσμος που θρηνούμε, στίγματα στην Ιστορία και στον τόπο, φαίνεται πως η Ιστορία κερδίζει τον λογοτέχνη μας.

Όπως γράφει, «τα γεγονότα τελικά που περιγράφονται στο μυθιστόρημα είναι τόσο πολλά, ώστε η δική μου μυθοπλασία περιορίστηκε μόνο σε περιγραφές για τη σύνδεση των πραγματικών γεγονότων μεταξύ τους».

Ήρεμος αφηγητής, ιστοριογράφος μάλλον, φωτίζει με τη γραφίδα του στιγμές της ιστορίας μας εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα τη λογοτεχνική παραγωγή του τόπου.

 

ΥΛΕΜ, ποιητική συλλογή

ΕΝΑ ΜΗΝΥΜΑ 

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΣΕΡΕΖΗ...

...που πάντα έχει να πει έναν καλό λόγο για τη δουλειά μου, 

και τον ευχαριστώ πολύ.

Πόσα πρόλαβες να περιλάβεις μέσα σε 48 σελίδες στη συλλογή σου “ ‘Υλεμ”, αγαπητέ Νίκο!...

Πρωτότυπα, πολύπλευρα, πολυδιάστατα. Από την επιμέλεια της έκδοσης, από τα στολίδια της, από τον πρωτότυπο τίτλο, από το “κάνιστρο” και τον κυπριώτικο ιδιωματισμό στον “τσέστο” με τους ερωτικούς δεκαπεντασύλλαβους, από τις επεξηγηματικές σημειώσεις, και βέβαια από το περιεχόμενό της, σε πολυμορφία και σε αφορμές εμπνεύσεων και τρόπου αποδόσεων. Είναι στοιχεία και εμμονές που χαρακτηρίζουν και την καθημερινότητά σου. Αφού τα ζεις και τα εκπέμπεις ως προσωπικά βιώματα είναι δυνατόν να απουσιάζουν από την έκφραση του έντεχνου λόγου σου; Ολοφάνερη είναι η συνέπεια.

Είσαι φοβερός εικονοπλάστης, σαν το κυπαρίσσι που γίνεται πινέλο για να ζωγραφίσει λιτά και εκφραστικά το τοπίο, ακριβώς όπως στο “Γεύμα σε τσιμέντο”. Από τα ομοιοκατάληκτα ποιήματά σου στέκομαι ιδιαίτερα στην “Ωδή σε ένα γενναίο Κυπριόπουλο του ΄21”, φωτεινό σαν την ψυχή του μακρινού συμπατριώτη.

Ένα γεγονός, ένα ασήμαντο επεισόδιο, μια στάση ζωής, μια λεπτομέρεια παίρνουν στην ποιητική σου γραφή την αξία που τους αρμόζει, χάρη στην ευαισθησία σου και στην ικανότητά σου να μεταπλάθεις το ερέθισμα σε αίσθηση μοναξιάς, φυγής, ανανέωσης, αλλαγής προς κάτι άλλο, είτε αναγεννημένο είτε κατασταλαγμένο σε βιωματική εμπειρία.

 

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΥΝΙΟΣ: ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ "ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"

 ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ

"Το διάβασα χωρίς να πάρω ανάσα, υποκλίθηκα, για μία ακόμη φορά, στη λογοτεχνική ακτινοβολία του Νίκου Νικολάου- Χατζημιχαήλ -ακτινοβολία η οποία δημιουργεί στο μυαλό του αναγνώστη εικόνες- αλλά και στην πιστή απεικόνιση πραγματικών προσώπων και αληθινών περιστατικών. Εδώ πέρα, η γραφή έχει (και) φωνή".

Αγαπητέ ΑΝΔΡΕΑ ΚΟΥΝΙΟ, εγώ υποκλίνομαι στη δική σου πέννα. Το είπα κι άλλες φορές: αγάπησα το ποδόσφαιρο διαβάζοντας τα κείμενα που έγραφες τότε, στη δεκαετία του ΄80. Και όχι μόνο. Ακούραστος εδώ και δεκαετίες να εκφράζεις τον καλό λόγο σου για τη λογοτεχνική παραγωγή του τόπου. Σε ευχαριστώ από βάθους καρδίας και εύχομαι σήμερα στη γιορτή σου ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ, να έχεις πάντα ΥΓΕΙΑ και ΧΑΡΕΣ στη ζωή σου. Είσαι πολύτιμος και λυπούμαι που δεν βλέπω τα δικά σου κείμενα, συγκεντρωμένα σε βιβλία. Ελπίζω κάποτε να γίνει.

ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ- ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ

 "Όταν σωπάσαν τα πουλιά", μυθιστόρημα

 [Αλήθεια, 30 Νοεμβρίου 2024]

Γράφει ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΥΝΙΟΣ

Εκείνη τη θλιβερή Παρασκευή έκλεισε το πρώτο κεφάλαιο των ευτυχισμένων χρόνων του Παπαϊωάννη Παπαθεοδούλου, του πολύευκτου Παπασπάθα και ξεκινούσε μια καινούργια ζωή αλλά πολυτάραχη, γεμάτη φουρτούνες, αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις με συγγενείς, φίλους και συγχωριανούς, ακόμα και με την κεφαλή της Εκκλησίας την οποία υπηρετούσε». Δεν είναι απλώς ένα συναρπαστικό ιστορικό μυθιστόρημα. Είναι και μια βαθιά ανατομία επάνω στο σώμα της πατρίδας μας, είναι και μια γλυκόπικρη ξενάγηση σε θρησκευτικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς, ακόμα και οικονομικούς σταθμούς που χάραξαν, άλλοτε αρνητικά και άλλοτε θετικά, την πορεία της Κύπρου, αρχίζοντας, βεβαίως, από την Αποικιοκρατία η οποία επέβαλλε, διά πυρός και σιδήρου, τις απόψεις της. Είναι, ωστόσο, και η Οδύσσεια μιας οικογένειας επικεφαλής της οποίας βρέθηκε ο φλογερός Παπαγιάννης, ένας ιερωμένος με φοβερή προσωπικότητα, ένα πλάσμα με φτερούγες αετού γύρω από τον οποίο στροβιλίζονται δεκάδες περιφερειακοί χαρακτήρες τους οποίους, όμως, η γλαφυρή και γάργαρη γραφή του συγγραφέα, μεταμορφώνει σε πρωταγωνιστές. «Όταν σώπασαν τα πουλιά». Το διάβασα χωρίς να πάρω ανάσα, υποκλίθηκα, για μία ακόμη φορά, στη λογοτεχνική ακτινοβολία του Νίκου Νικολάου- Χατζημιχαήλ -ακτινοβολία η οποία δημιουργεί στο μυαλό του αναγνώστη εικόνες- αλλά και στην πιστή απεικόνιση πραγματικών προσώπων και αληθινών περιστατικών. Εδώ πέρα, η γραφή έχει (και) φωνή. Τη φωνή της αγάπης, τη φωνή της ελευθερίας, τη φωνή της αξιοπρέπειας, τη φωνή του πάθους, τη φωνή της απώλειας, τη φωνή της δυστυχίας, τη φωνή της αμαρτίας, τη φωνή της συγγνώμης μα, πάνω απ' όλα, τη φωνή της Κύπρου: σαν λυγμικό κελάδημα.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πέντε μέρη, στο τέλος βρίσκουμε το Επιμύθιο και χάρτη της επαρχίας Αμμοχώστου, ο συγγραφέας δεν πλατειάζει, δεν περιττολογεί, ίσα-ίσα, σφύζει από ακρίβεια, σαφήνεια και πυκνότητα. Ο Παπαγιάννης, λοιπόν, που λέγεται και Παπασπάθας και που είναι παντρεμένος με τη Ρουμπίνη η οποία, όμως, πεθαίνει στη γέννα αφήνοντας του προηγουμένως, έναν αμύθητο θησαυρό που λέγεται Μαρία και που, εις πείσμα του κοινού αισθήματος, αποφασίζει να στηρίξει τον Άγγλο διοικητή της Αμμοχώστου με αποτέλεσμα να μπει στο στόχαστρο της θρησκευτικής ηγεσίας και που, αργότερα, υποκύπτοντας στις σειρήνες της σάρκας, θα βρεθεί, εκ δευτέρου στο ίδιο στόχαστρο, και που καθώς οι χρόνοι έρχονται και φεύγουν σαν Βυζαντινοί άνεμοι, φεύγουν και ένας ένας οι άνθρωποι-σύμβολα και που τα γεγονότα τρέχουν, κουρδίζουν ή ξεκουρδίζουν το ρολόι της ιστορίας και που ο Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ αποδεικνύεται και σε αυτό το, δύσκολο ομολογουμένως, είδος λογοτεχνίας, μαέστρος διευθύνοντας, ίσως, επιτρέψτε μου την αυθαιρεσία, μια χορωδία πουλιών που δεν πρόκειται ποτέ, μα ποτέ, να σωπάσουν γιατί ψέλνουν ύμνους της Αμμοχώστου, της Καρπασίας, του Παπαγιάννη, της Αρχοντούς, του Μιρτή, του Ταντή, του Ευαγγέλη, του Πήγασου! Της γενέθλιας γης που είναι ποτισμένη με ιδρώτα, αίμα και όνειρα, αλλά και της αλώβητης ψυχής η οποία πετάει λεύτερη ακόμα και μέσα στο κλουβί της. Εν κατακλείδι: λογοτεχνικό κομψοτέχνημα. Διαβάστε το οπωσδήποτε.

ὉΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"

"ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"

το μυθιστόρημά μου

Σςςςς... σιγανά...  η Λευκωσία απόψε διαβάζει "Όταν σωπάσαν τα πουλιά".

Δεν είναι υπέροχο; Σας εύχομαι μια υπέροχη βραδιά!

ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ

ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ

2000 

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΣΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΟΥ

Ευχαριστώ ξανά την Αγγελική Καραπάνου, που φιλοξένησε δέκα ποιήματά μου, από τις τρεις συλλογές μου, στην υπέροχη ιστοσελίδα της ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ... 

...στον πιο κάτω σύνδεσμο:

10 ποιήματα του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ

 

 

"ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"

"Όταν σωπάσαν τα πουλιά"

μυθιστόρημα

του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ

ΜΕ ΠΟΛΛΗ ΧΑΡΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ... ανακοινώνω την έκδοση του μυθιστορήματός μου "Όταν σωπάσαν τα πουλιά", από τις αυτοεκδόσεις μου ΚΑΡΒΑΣ. Πρόκειται για ιστορικό μυθιστόρημα, για την περίοδο 1878 μέχρι 1921, όπου στα γεγονότα που είχαν συνταράξει την εποχή εκείνη, κάποιοι πρόγονοί μου έπαιξαν σημαντικό πρωταγωνιστικό ρὀλο. Με το μυθιστόρημά μου τα πραγματικά γεγονότα έχουν εμπλουτιστεί με την προφορική οικογενειακή παράδοση. Ένα βιβλίο με πολλή Καρπασία και Αμμόχωστο, αλλά με παγκύπριο ενδιαφέρον. Πιστεύω ότι αυτό το βιβλίο είναι ό,τι καλύτερο έχω δώσει στην ελληνική λογοτεχνία που γράφεται στο νησί μας.

Το βιβλίο έχει ήδη εκτυπωθεί και θα βρίσκεται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία την επόμενη εβδομάδα. Σύντομα θα δώσω λεπτομέρειες.

Σας εύχομαι να έχετε ένα υπέροχο Σαββατοκύριακο και χρόνια πολλά στις εορτάζουσες και εορτάζοντες, σήμερα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ!

 

ΤΡΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

 

ΤΟΙΧΟΜΑΧΙΚΑ ΤΗΣ ΚΑΚΟΠΕΤΡΙΑΣ

 

Ήταν Κυριακή στις 18 Οκτωβρίου 2015 και στη Λευκωσία έκανε πολλή ζέστη... 

...κατά το μεσημέρι νιώσαμε την ανάγκη να φύγουμε από τη Λευκωσία, όμως είχαμε ένα δίλημμα: Φικάρδου ή Κακοπετριά. Νίκησε η δεύτερη ή καλύτερα ...ακούγαμε τραγούδια, ξεχαστήκαμε και φτάσαμε στην Κακοπετριά. Με τέσσερις βαθμούς διαφορά στη θερμοκρασία νιώσαμε πολύ καλύτερα. Τα βήματά μου πάντα με οδηγούν στην Παλιά Κακοπετριά, και δεν σταματώ να φωτογραφίζω. Σήμερα είχαν την τιμητική τους οι παλιοί τοίχοι. Τα γραφικά δρομάκια -με τα γιασεμάκια- τα εκλεκτικά ψητοπωλεία και το μικρό καφενεδάκι μας ξεκούρασαν...

ΠΡΩΙΝΗ ΟΜΙΧΛΗ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΑΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΑΛΑΣΣΑΣ

 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ ΠΑΛΙ...

5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΡΜΟΓΕΝΗ

Όταν επισκέπτομαι τον μικρό παράδεισο, που δημιούργησε ο πρόσφυγας πατέρας μου, όσο ζούσε, κυριολεκτικά επάνω στην πέτρα, στις όχθες του Κούρρη, δεν χάνω την ευκαιρία να περπατήσω και λίγο στην παραλία, ακριβώς κάτω από το αρχαίο Κούριο. Τα απογεύματα, η θάλασσα είναι πάντα φουρτουνιασμένη, εμένα όμως με ευχαριστεί γιατί απολαμβάνω το όμορφο τραγούδι της, που λες κι έρχεται από τα βάθη των αιώνων.

Στον κόλπο της Επισκοπής, λοιπόν, εκεί κοντά, είναι ένα μικρό βυζαντινό εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Ερμογένη. Γιορτάζει αύριο το Σάββατο 5 Οκτωβρίου και έχουν στηθεί κιόλας οι πάγκοι των πραματευτάδων. Γίνεται ένα μικρό πανηγυράκι. Και είναι με συγκίνηση που μπαίνω πολλές φορές στο μικρό εκκλησάκι. Με πολλή συγκίνηση ψηλαφώ τα φτερά του σκαλισμένου δικέφαλου αετού στον θρόνο, δημιούργημα του πατέρα μου, όπως δημιουργήματά του είναι και το παγκάρι, το αναλόγιο, οι πόρτες και άλλα... θυμάμαι και τα λόγια της πολυαγαπημένης μας μάνας: αγαπήσαμε κι αυτόν τόπο γιε μου!

Α! ρε πατέρα! Σε κάποιο παράδεισο θα είσαι σίγουρα να μαστορεύεις... δεν μπορεί... 

--------------------------------------------

Ακόμα ένα ξυλόγλυπτο του πατέρα μου στον πιο κάτω σύνδεσμο:

ΕΝΑ ΣΚΑΛΙΣΜΑ...

ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΑΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΑΛΑΣΣΑΣ

 

ΣΤΟΝ ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟ ΑΣΤΡΑΦΤΕΙ ΑΠΟΨΕ ΚΑΙ ΒΡΟΝΤΑ!

Στον Πενταδάκτυλο αστράφτει απόψε, εδώ και πολλή ώρα!  

Μήπως θέλει να μας στείλει κάποιο μήνυμα;

[ισοπεδωτική καταδίκη του Γενικού Ελεγκτή από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Κύπρου]

ΝΤΡΟΠΗ

 

ΕΝΑ ΚΕΡΥΝΕΙΩΤΙΚΟ ΒΑΖΟ

"ΚΕΡΑΜΕΥΣ"

1977… τρία χρόνια μετά την τραγωδία... περπατούσα κοντά στην περιοχή του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα… ήθελα να γνωρίσω την πόλη που θα με φιλοξενούσε προσωρινά μέχρι την πολυπόθητη ημέρα της επιστροφής! Χωρίς να το καταλάβω βρέθηκα να περιεργάζομαι τα εκθέματα ενός παλαιοπωλείου και να κουβεντιάζω φιλικά με τον ιδιοκτήτη του. Απαντούσα μηχανικά στις ερωτήσεις του, καθώς προσπαθούσε να προσδιορίσει τα ενδιαφέροντά μου. "Είμαι πρόσφυγας", απάντησα, "όχι, όχι δεν έχω δουλειά…ναι, ναι σπούδασα". Τα μάτια μου έλαμψαν, καθώς, σαρώνοντας τα αμέτρητα μικροαντικείμενα τριγύρω καρφώθηκαν σ΄ένα πανέμορφο βάζο! «Είναι χειροποίητο Κερυνειώτικο» είπε ο γέρος, αναγνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου, κι εγώ αστραπιαία το πήρα στα χέρια μου και διάβασα στη βάση του: «Κεραμεύς»… "Καλή επιστροφή", είπε ο γέρος, καθώς το τύλιγε σε μια εφημερίδα...

...κι εγώ σκέφτομαι τώρα πως εδώ και δυο μήνες έχουμε μπει στον πεντηκοστό πρώτο χρόνο!

ΡΗΝΑ ΚΑΤΣΕΛΛΗ: η γυναίκα της Κερύνειας

ΡΗΝΑ ΚΑΤΣΕΛΛΗ- η γυναίκα της Κερύνειας

-------------------

Το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2024, στην Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου θα γίνει ένα ΣΥΝΕΔΡΙΟ για μια σπουδαία γυναίκα, που αγάπησε πολύ αυτό τον τόπο: τη Ρήνα Κατσελλή. Θα μιλήσουν στο συνέδριο, ξεχωριστοί άνθρωποι για τη ζωή και το έργο της, λογοτεχνικό και άλλο. Εύχομαι καλή επιτυχία!

Δεν συναντηθήκαμε ποτέ, μου έστελνε όμως όλα τα βιβλία της και εκτιμούσε πολύ τα διηγήματά μου.

Επειδή θέλω κι εγώ να τιμήσω τη μνήμη της, θα δώσω στη δημοσιότητα από εδώ και από το facebook, ένα ανέκδοτο κείμενό της, το οποίο της ζήτησα πριν πέντε χρόνια -και δεν μου αρνήθηκε- για μια έκδοση που προγραμμάτιζα αλλά δεν μπόρεσα ακόμα να πραγματοποιήσω. Πρόκειται για ένα συγκινητικό μικρό κείμενο / σχόλιο για μια φωτογραφία λίγο μετά το 1900 και παρουσιάζει το Παρθεναγωγείο της Κερύνειας.

Η φωτογραφία είναι μια από 14 παρόμοιες φωτογραφίες σχολείων από τη σκλαβωμένη Κύπρο μας, οι οποίες είχαν εκτεθεί στην αρχή του περασμένου αιώνα στην Αθήνα. Ήταν μια έκθεση για σχολεία της Κύπρου και της Μικρασίας. Στον πιο κάτω σύνδεσμο εξηγώ πού βρήκα τις φωτογραφίες:

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΟΥ 1900

Επίσης στον πιο κάτω σύνδεσμο γράφω για ένα βιβλίο της Ρήνας, και αξίζει να το διαβάσετε:

ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΡΗΝΑΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΦΡΟΥ ΦΡΟΥ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΒΡΑΧΙΜΗ

Το κείμενο της 

ΡΗΝΑΣ ΚΑΤΣΕΛΛΗ

 Παρθεναγωγείον Κερύνειας

Μια φωτογραφία ασπρόμαυρη φτάνει κοντά μου με δυο δασκάλες καθισμένες στη μέση, σοβαρές, ευθυτενείς και είκοσι εννιά μαθήτριες διαφόρων ηλικιών να τις πλαισιώνουν, αριστοτεχνικά τοποθετημένες από τον φωτογράφο, άλλες ανεβασμένες σε καλοκαμωμένα ξύλινα θρανία και άλλες καθισμένες χάμω μπροστά. Παράκληση να τη σχολιάσω, εφόσον στο κάτω μέρος δεξιά σημειώνεται με καλλιγραφικά γράμματα Παρθεναγωγείον Κυρηνείας.

Συγκινημένη αναγνωρίζω αμέσως τον χώρο. Η αχνή στενόμακρη πορτούλα σε ένα κάτασπρο απέραντο τοίχο δεν είναι άλλη από την μικρή έξοδο στο πίσω μέρος του ιερού της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην κατεχόμενη γενέθλια πόλη μου, την Κερύνεια.

Το φθαρμένο πλακόστρωτο στον άνετο χώρο της αυλής μπροστά και τα επίσης φθαρμένα σκαλιά που ακολουθούν τα έχω ανεβοκατεβεί πολλές φορές, αν και στην εποχή μου είχαν επισκευαστεί κάπως. Σε αυτά τα σκαλιά με οδήγησε ο πατέρας να ανεβώ, αναχωρώντας εικοσάχρονη νύφη από το σπιτικό του για να δημιουργήσω τη δική μου οικογένεια.

Την τεράστια γαλάζια σημαία που κυματίζει ελαφρά στον ιστό της, στο δεξιό μέρος της φωτογραφίας, την έχω δει και σε φωτογραφία των αρρένων μαθητών του Δημοτικού Σχολείου και της δεύτερης Νυκτερινής Σχολής που λειτούργησε στην Κερύνεια, μπροστά από το Αναγνωστήριο της πόλης, τέλος της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. (σημ. 1)

Οι δυο δασκάλες, ωραία ντυμένες, ίσως να μην ζούσαν όταν εγώ είχα γεννηθεί. Από τις μικρές μαθήτριες υπάρχει πιθανότητα να τις έχω συναντήσει γριούλες, να έχουν την ηλικία που έχω τώρα εγώ. Δεν φορούν ομοιόμορφες στολές, όπως συνηθιζόταν στο παρθεναγωγείο σε μεταγενέστερες εποχές, αλλά είναι καλοντυμένες, φορώντας μποτάκια ή παπούτσια. Η Κερύνεια, χάρις στο θαλασσινό της εμπόριο, τέλη δέκατου ένατου αιώνα και αρχές εικοστού, είχε οικονομική άνεση, σε αντίθεση με τους σύγχρονούς τους ορεινούς πληθυσμούς και όσους ζούσαν σε χωριά της Μεσαορίας, που στερούνταν ακόμη και βασικά αγαθά. Στην Κερύνεια άνδρες και γυναίκες καλλιεργούσαν με πάθος τα χωράφια τους στην εύφορη στενόμακρη πεδιάδα και σε δύσκολες εποχές αναβροχιάς οι άντρες ξαμολιούνταν στη θάλασσα, μπαίνοντας στα καΐκια των κερυνειωτών καπετάνιων, χώρια το πλούσιο ψάρι που δεν έλειπε από το σπίτι τους.

Προσπαθώ με αυτά να προσδιορίσω την ημερομηνία. Στο βόρειο μέρος αυτής της πλακόστρωτης αυλής, στον ψηλό βράχο της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, προς τη θάλασσα, σε ένα κάπως στενόχωρο δωμάτιο, το 1870 λειτουργούσε ήδη κανονικό αλληλοδιδακτικό σχολείο, σύμφωνα με σίγουρη μαρτυρία. Όταν μεταστεγάστηκε αλλού παραχωρήθηκε στις πρώτες μαθήτριες του παρθεναγωγείου της πόλης το 1892, με δασκάλα τη Γλυκερία Παυλίδου (σημ.2) που ήρθε στην Κερύνεια με τον αδελφό της Κύριλλο Παυλίδη (σημ. 3), που διορίστηκε δάσκαλος στο Αρρεναγωγείο το 1892.

Το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα το παρθεναγωγείο είχε δυο δασκάλες και αυτής της εποχής θα πρέπει να είναι η φωτογραφία και να στάλθηκε στην Αθήνα, μαζί με άλλες σχολικές, με αφορμή την πλούσια Κυπριακή Έκθεση που διοργανώθηκε στο Ζάππειο. Έτσι διασώθηκε εκεί, για να επιστρέψει, τύχη αγαθή, στην Κύπρο και σε μένα.

Μια φωτογραφία του Παρθεναγωγείου της Κυρηνείας, που έμαθε γράμματα σχεδόν στο σύνολο των γυναικών της πόλης, σε εποχές που σε άλλα μέρη της Κύπρου τα ποσοστά του αναλφαβητισμού ήταν ψηλά. Γυναικών που τελειώνοντας το παρθεναγωγείο διάβαζαν την εφημερίδα Ο Ραγιάς του Γεωργίου Σταυρίδη, αλλά και την Φωνή της Κύπρου του Κύριλλου Παυλίδη (σημ. 4). Γυναίκες που φρόντιζαν να έχουν στα σπίτια την Ιστορία Χρονολογική της Κύπρου του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού, μυθιστορήματα και άλλα βιβλία φερμένα από τη Σμύρνη, να διαβάζουν και να απαγγέλλουν τις φυλλάδες των ποιητάρηδων, καθώς και ποιήματα σύγχρονων τους Ελλήνων ποιητών από τα αναγνωστικά τους, χωρίς να αγνοούν και τα δημοτικά μας ακριτικά ποιήματα.

Γυναίκες που κρατούσαν άξια τα νοικοκυριά τους και κουμάνταραν τα χωράφια τους, αλλά και στέκονταν στη θέση των συζύγων τους ως Εκκλησιαστικοί Επίτροποι στην εκκλησία, όσο αυτοί δούλευαν στα όχι λίγα κερυνειώτικα καΐκια που αλώνιζαν τη θάλασσα γυροφέρνοντας τη Μικρά Ασία μέχρι τον Εύξεινο Πόντο και τα νησιά του Αιγαίου.

Δεν έχω παρά να ευχαριστήσω με χαρμολύπη τον συγγραφέα Νίκο Νικολάου-Χατζημιχαήλ που μου την έστειλε, ευγνωμονώντας τον που φροντίζει να τη δημοσιοποιήσει, πάνω από ένα αιώνα μετά.

Ρήνα Κατσελλή

Προσφυγιά 2 Ιουλίου 2019

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Ρ. Κατσελλή Γεώργιος Καραγιάννης-Ο ευπατρίδης, έκδοση Λαογραφικού Ομίλου Κερύνειας 2017, φωτογρ. Αρ. 2.

2. Γλυκερία Παυλίδου-Καρατζιά (1873-1847).

3. Κύριλλος Παυλίδης (1870-1950).

4. Ο Κύριλλος Παυλίδης αν και έφυγε από την Κερύνεια το 1898 οι δεσμοί του με την πόλη συνέχισαν μια και είχε παντρευτεί κόρη Κερυνειώτη προύχοντα και η αδελφή του πήρε επίσης σύζυγο Κερυνειώτη. Το 1915 ο Κ. Παυλίδης έγινε ιδιοκτήτης και διευθυντής της Φωνής της Κύπρου.

----------------------------------------

 

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, 10 Σεπτεμβρίου 2001

11η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2001

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

μικρό διήγημα του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ

[Δημοσιεύτηκε στο "The books' journal", τ.70, Οκτ. 2016 και στην Ανθολογία "83 Ιστορίες Μπονζάι για το Σημείο Μηδέν", εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη, 2017]

####

Νέα Υόρκη, 10 Σεπτεμβρίου 2001

Αγαπημένε μου εγγονέ,

Μαζί με το γράμμα που στέλνω για τον μπαμπά και τη μαμά σου, εσωκλείω για σένα αυτή την καρτ ποστάλ της Νέας Υόρκης, στην οποία απεικονίζονται τα ψηλότερα κτήρια του κόσμου. Είναι μισό μίλι ύψος κι εγώ τα επισκέφτηκα σήμερα! Όταν αντίκρισα την Νέα Υόρκη από τόσο ψηλά με κατέλαβε δέος. Όλα είναι μεγάλα εδώ, αλλά δεν μπορείς να φανταστείς πόσο τεράστιοι είναι αυτοί οι δίδυμοι πύργοι∙ είναι πραγματικά κολοσσιαίοι. Οι άνθρωποι που περπατούν τριγύρω φαίνονται πιο μικροί κι από μυρμήγκια. Έτσι ένιωσα κι εγώ, σαν ένα μικρό, ανύπαρκτο μυρμηγκάκι.

Εδώ χτυπά η καρδιά της χώρας. Μεγάλη χώρα η Αμερική, ελεύθερη, ατρόμητη, αήττητη, και κανένας δεν μπορεί να την αγγίξει, να της κάνει το παραμικρό κακό. Αν ξαναγυρίσουν στον κόσμο, οι Θεοί της αρχαίας Ελλάδας, δεν ξέρω αν θα κατοικήσουν εδώ, φαίνεται όμως, πως ο δικός τους Θεός κατοικεί εδώ και τους προστατεύει.

Ήθελα να σου πω να είσαι καλός μαθητής για να προοδεύσεις, και να μπορέσεις μια μέρα να έρθεις κι εσύ εδώ για να θαυμάσεις, αλλά μετάνιωσα. Μετάνιωσα, γιατί μπαίνοντας σ΄ ένα μικρό και ταπεινό εκκλησάκι που είναι εκεί δίπλα, ένιωσα να γαληνεύω μέσα μου. Από μυρμηγκάκι έγινα ξανά άνθρωπος κι η ψυχή μου ηρέμησε. Άναψα ένα κεράκι και έκανα την ευχή μου: να είσαι πάντα καλά, να είσαι πάντα καλός μαθητής, να προοδεύσεις στη ζωή σου, μα, το κυριότερο, να παραμείνεις παντοτινά Άνθρωπος.

Σε φιλώ, ο παππούς σου

ΕΤΣΙ ΝΥΧΤΩΝΕΙ ΣΤΗ ΛΕΥΩΣΙΑ...

 

ΤΕΣΣΕΡΑ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΑΛΑΣΣΑΣ

 

ΕΝΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ...

Ένας άγγελος να μας προσέχει... 

...να προσέχει και την πατρίδα από τους ηγέτες της, κυρίως, αλλά κι από τους άριστους των αρίστων αυτού του τόπου.

[αυγοτέμπερα σε καμβά]

 

ΤΟ ΑΓΡΙΝΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Διάβασα ένα συγκλονιστικό άρθρο του Διευθυντή της εφημερίδας "ο Φιλελεύθερος" κ. Άριστου Μιχαηλίδη και πραγματικά συγκλονίστηκα. Θεέ μου τι θ' ακούσουμε ακὀμα για τούτο τον τόπο. Σας δίνω μόνο τον τίτλο του, που τα λέει όλα: "ΑΜΑ ΚΑΘΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΡΩΝΕ ΑΓΡΙΝΑ ΤΙ ΝΑ ΛΕΜΕ ΓΙΑ ΑΛΛΑ.

Ολόκληρο το άρθροα στον πιο κάτω σύνδεσμο:

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ

-------- ---------- ---------- ----------- ----------- -------- ------

Ενα ποίημα από τη συλλογή μου "Ύδατα Υδάτων", 2016.

"ὀφιόνιο" = τοῦ Ὀφίωνος. Ἡ Εὐρυνόμη, ἡ θεὰ τῶν πάντων, ποὺ εἶχε ἀναδυθεῖ γυμνὴ καὶ χόρευε πάνω στὰ κύματα, σύμφωνα μὲ πελασγικὸ μῦθο, πῆρε τὸν βόρειο ἄνεμο, τὸν ἔτριψε στὰ χέρια της καὶ πλάστηκε ἕνας ὄφις, ὁ Ὀφίων, ποὺ μαζὶ πιὰ δημιούργησαν τὴ μήτρα ἀπὸ τὴν ὁποία προῆλθαν τὰ πάντα στὸ σύμπαν. Τὸ ἀγρινό, ἕνα ὄμορφο ζῶο μὲ γυριστὰ κέρατα σὰν δρεπάνι εἶναι εἶδος ἄγριου αἰγοπροβάτου, συναντᾶται μόνο στὴν Κύπρο καὶ τὸ ἐπιστημονικό του ὄνομα εἶναι ovis orientalis ophion. Οἱ ὀφιόλιθοι ποὺ εἶναι τὸ κύριο πέτρωμα τοῦ νησιοῦ προέρχονται ἐτυμολογικὰ ἀπὸ τὴν ἴδια ρίζα.

Γένεσις

Ἀνάμεσα

Σὲ δύο ἀγρινὰ θυμωμένα

Ποὺ σφίγγουνε τὰ δόντια

Ποὺ χτυπᾶνε τὰ πόδια

Ποὺ χτυπᾶνε κεφάλια μὲ βουητὰ

Βρυχηθμοὺς καὶ πόνους τῆς γέννας

Διάπυρη λάβα πηχτὴ στὸ χάσμα

Ὁ μαστός σου γυμνὸς ξεπροβάλλει

Στὴν ἀρχέγονη ράχη

Ν᾽ ἀνθίσει.

Στὴν ἀγκαλιά μου ἡ ζωή σου

Στὴν ἀγκαλιά μου

Ἡ πρώτη σου ἀνάσα.

Τυφλωμένο ἀπ᾽ τὸν ἥλιο

Ράθυμα τὸ ἕνα ἀγρινὸ προχωρεῖ

Καὶ τὸ ἄλλο μανιασμένο

Τὸ σκληρό του ὀφιόνιο κέρατο

Στὸ σῶμά σου βυθίζει.

Κι ἔτσι πλεγμένα

Μὲ μάτια θολὰ

Θυμωμένα

Πιὸ ψηλὰ σὲ σηκώνουν

Καὶ μέσα στὸ φῶς, στοὺς ἀνέμους

Τὸν ἄλλο μαστό σου

Ἐκθέτουν.

Ποτάμι ἑκατόβρυσο

Τὸν κόρφο σου ποτίζει

Ἔνδυμα χαλκοπράσινο

Στὸ σῶμα ἀνεμίζει

Ἀλλάζει γίνεται ἀσημὶ

Γίνεται χαλὶ χρυσὸ

Κάτω ἀπὸ γαλάζιο θόλο.

Στὴν ὑδάτινη ἀγκαλιά μου

Τὸ ὀμορφότερο πλάσμα τοῦ κόσμου

Στὴν ἀγκαλιὰ τῆς Πανθαλάσσου

Γεννιέσαι.

ΔΥΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΟΤΑΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΤΡΟΟΔΟΥΣ

 

ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ "ΙΛΑΝΤΡΟΝ"

 

Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ

Οριστικό κείμενο
για την ερμηνεία της λέξης ίλαντρον του Βασίλη Μιχαηλίδη

[από το περιοδικό Η Δέλτος, τχ.12, Ιαν-Ῑούν 2023, σσ.203-208]
 

Για τη λέξη ίλαντρον του Βασίλη Μιχαηλίδη έχω δημοσιεύσει δύο κείμενα στο περιοδικό μικροφιλολογικά και ένα τρίτο στο περιοδικό Η Δέλτος, ως σύνοψη των δύο πρώτων και εμπλουτισμένο με νέα στοιχεία. Στο πρώτο μου κείμενο αντέδρασαν μελετητές του Βασίλη Μιχαηλίδη, οι οποίοι δημοσίευσαν στο ίδιο περιοδικό τις δικές τους απόψεις: Ο Δρ Κωνσταντίνος Γιαγκουλλής και ο Δρ Κυριάκος Ιωάννου είχαν διαφωνήσει με τη δική μου ερμηνεία της λέξης αλλά διαφωνούσαν και μεταξύ τους. Ο δε Λευτέρης Παπαλεοντίου εξέφρασε την άποψη ότι έπρεπε να προβληματιστούμε πάνω στις νεότερες απόψεις. Όλα τα κείμενα μπορεί κάποιος να τα εντοπίσει στην ιστοσελίδα του περιοδικού. Τα δικά μου κείμενα είναι αναρτημένα και στο ιστολόγιό μου και στον διαδικτυακό τόπο Academia.

          Σήμερα ήρθε στα χέρια μου, ένα καινούργιο βιβλίο του Δρος Κωνσταντίνου Γιαγκουλλή με τίτλο ΣΥΛΛΑΒΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ (sic) ΒΑΣ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ (1849-1917), από τις εκδόσεις Ηλία Επιφανίου. Πρόκειται για κείμενα του συγγραφέα δημοσιευμένα σε διάφορα περιοδικά. Μεταξύ αυτών και το κείμενο που είχε δημοσιεύσει στα μικροφιλολογικά (τχ.43, άνοιξη 2018, σσ. 27-32), με τίτλο Ολίγα τινά για το «ίλαντρον και το «όντες». Έχω την εντύπωση ότι στο κείμενο του Δρος Γιαγκουλλή δεν αποδίδεται επαρκώς η ερμηνεία μου για τη λέξη ίλαντρον, και παρατηρεί, ακόμα, ότι δεν έχω άποψη για την ετυμολογία της λέξης. Πράγματι τότε δεν είχα, τώρα όμως έχω. Για τον λόγο αυτό αναρτώ ξανά το οριστικό κείμενό μου όπως είχε δημοσιευτεί στη Δέλτο, και όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά ας συγκρίνουν τα δύο κείμενα. Πιστεύω πως, εκτός των άλλων, έχω και μιαν άκρως ενδιαφέρουσα ετυμολόγηση της λέξης.