4 Οκτ 2024

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ ΠΑΛΙ...

5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΡΜΟΓΕΝΗ

Όταν επισκέπτομαι τον μικρό παράδεισο, που δημιούργησε ο πρόσφυγας πατέρας μου, όσο ζούσε, κυριολεκτικά επάνω στην πέτρα, στις όχθες του Κούρρη, δεν χάνω την ευκαιρία να περπατήσω και λίγο στην παραλία, ακριβώς κάτω από το αρχαίο Κούριο. Τα απογεύματα, η θάλασσα είναι πάντα φουρτουνιασμένη, εμένα όμως με ευχαριστεί γιατί απολαμβάνω το όμορφο τραγούδι της, που λες κι έρχεται από τα βάθη των αιώνων.

Στον κόλπο της Επισκοπής, λοιπόν, εκεί κοντά, είναι ένα μικρό βυζαντινό εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Ερμογένη. Γιορτάζει αύριο το Σάββατο 5 Οκτωβρίου και έχουν στηθεί κιόλας οι πάγκοι των πραματευτάδων. Γίνεται ένα μικρό πανηγυράκι. Και είναι με συγκίνηση που μπαίνω πολλές φορές στο μικρό εκκλησάκι. Με πολλή συγκίνηση ψηλαφώ τα φτερά του σκαλισμένου δικέφαλου αετού στον θρόνο, δημιούργημα του πατέρα μου, όπως δημιουργήματά του είναι και το παγκάρι, το αναλόγιο, οι πόρτες και άλλα... θυμάμαι και τα λόγια της πολυαγαπημένης μας μάνας: αγαπήσαμε κι αυτόν τόπο γιε μου!

Α! ρε πατέρα! Σε κάποιο παράδεισο θα είσαι σίγουρα να μαστορεύεις... δεν μπορεί... 

--------------------------------------------
Ακόμα ένα ξυλόγλυπτο του πατέρα μου στον πιο κάτω σύνδεσμο:




19 Σεπ 2024

ΣΤΟΝ ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟ ΑΣΤΡΑΦΤΕΙ ΑΠΟΨΕ ΚΑΙ ΒΡΟΝΤΑ!




Στον Πενταδάκτυλο αστράφτει απόψε, εδώ και πολλή ώρα!  
Μήπως θέλει να μας στείλει κάποιο μήνυμα;

[ισοπεδωτική καταδίκη του Γενικού Ελεγκτή από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Κύπρου]

ΝΤΡΟΠΗ


 

18 Σεπ 2024

ΕΝΑ ΚΕΡΥΝΕΙΩΤΙΚΟ ΒΑΖΟ


"ΚΕΡΑΜΕΥΣ"

1977… τρία χρόνια μετά την τραγωδία... περπατούσα κοντά στην περιοχή του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα… ήθελα να γνωρίσω την πόλη που θα με φιλοξενούσε προσωρινά μέχρι την πολυπόθητη ημέρα της επιστροφής! Χωρίς να το καταλάβω βρέθηκα να περιεργάζομαι τα εκθέματα ενός παλαιοπωλείου και να κουβεντιάζω φιλικά με τον ιδιοκτήτη του. Απαντούσα μηχανικά στις ερωτήσεις του, καθώς προσπαθούσε να προσδιορίσει τα ενδιαφέροντά μου. "Είμαι πρόσφυγας", απάντησα, "όχι, όχι δεν έχω δουλειά…ναι, ναι σπούδασα". Τα μάτια μου έλαμψαν, καθώς, σαρώνοντας τα αμέτρητα μικροαντικείμενα τριγύρω καρφώθηκαν σ΄ένα πανέμορφο βάζο! «Είναι χειροποίητο Κερυνειώτικο» είπε ο γέρος, αναγνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου, κι εγώ αστραπιαία το πήρα στα χέρια μου και διάβασα στη βάση του: «Κεραμεύς»… "Καλή επιστροφή", είπε ο γέρος, καθώς το τύλιγε σε μια εφημερίδα...

...κι εγώ σκέφτομαι τώρα πως εδώ και δυο μήνες έχουμε μπει στον πεντηκοστό πρώτο χρόνο!


16 Σεπ 2024

ΡΗΝΑ ΚΑΤΣΕΛΛΗ: η γυναίκα της Κερύνειας

ΡΗΝΑ ΚΑΤΣΕΛΛΗ- η γυναίκα της Κερύνειας
-------------------
Το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2024, στην Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου θα γίνει ένα ΣΥΝΕΔΡΙΟ για μια σπουδαία γυναίκα, που αγάπησε πολύ αυτό τον τόπο: τη Ρήνα Κατσελλή. Θα μιλήσουν στο συνέδριο, ξεχωριστοί άνθρωποι για τη ζωή και το έργο της, λογοτεχνικό και άλλο. Εύχομαι καλή επιτυχία!

Δεν συναντηθήκαμε ποτέ, μου έστελνε όμως όλα τα βιβλία της και εκτιμούσε πολύ τα διηγήματά μου.

Επειδή θέλω κι εγώ να τιμήσω τη μνήμη της, θα δώσω στη δημοσιότητα από εδώ και από το facebook, ένα ανέκδοτο κείμενό της, το οποίο της ζήτησα πριν πέντε χρόνια -και δεν μου αρνήθηκε- για μια έκδοση που προγραμμάτιζα αλλά δεν μπόρεσα ακόμα να πραγματοποιήσω. Πρόκειται για ένα συγκινητικό μικρό κείμενο / σχόλιο για μια φωτογραφία λίγο μετά το 1900 και παρουσιάζει το Παρθεναγωγείο της Κερύνειας.

Η φωτογραφία είναι μια από 14 παρόμοιες φωτογραφίες σχολείων από τη σκλαβωμένη Κύπρο μας, οι οποίες είχαν εκτεθεί στην αρχή του περασμένου αιώνα στην Αθήνα. Ήταν μια έκθεση για σχολεία της Κύπρου και της Μικρασίας. Στον πιο κάτω σύνδεσμο εξηγώ πού βρήκα τις φωτογραφίες:

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΟΥ 1900

Επίσης στον πιο κάτω σύνδεσμο γράφω για ένα βιβλίο της Ρήνας, και αξίζει να το διαβάσετε:
ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΡΗΝΑΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΦΡΟΥ ΦΡΟΥ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΒΡΑΧΙΜΗ

Το κείμενο της 
ΡΗΝΑΣ ΚΑΤΣΕΛΛΗ
 Παρθεναγωγείον Κερύνειας

Μια φωτογραφία ασπρόμαυρη φτάνει κοντά μου με δυο δασκάλες καθισμένες στη μέση, σοβαρές, ευθυτενείς και είκοσι εννιά μαθήτριες διαφόρων ηλικιών να τις πλαισιώνουν, αριστοτεχνικά τοποθετημένες από τον φωτογράφο, άλλες ανεβασμένες σε καλοκαμωμένα ξύλινα θρανία και άλλες καθισμένες χάμω μπροστά. Παράκληση να τη σχολιάσω, εφόσον στο κάτω μέρος δεξιά σημειώνεται με καλλιγραφικά γράμματα Παρθεναγωγείον Κυρηνείας.

Συγκινημένη αναγνωρίζω αμέσως τον χώρο. Η αχνή στενόμακρη πορτούλα σε ένα κάτασπρο απέραντο τοίχο δεν είναι άλλη από την μικρή έξοδο στο πίσω μέρος του ιερού της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην κατεχόμενη γενέθλια πόλη μου, την Κερύνεια.

Το φθαρμένο πλακόστρωτο στον άνετο χώρο της αυλής μπροστά και τα επίσης φθαρμένα σκαλιά που ακολουθούν τα έχω ανεβοκατεβεί πολλές φορές, αν και στην εποχή μου είχαν επισκευαστεί κάπως. Σε αυτά τα σκαλιά με οδήγησε ο πατέρας να ανεβώ, αναχωρώντας εικοσάχρονη νύφη από το σπιτικό του για να δημιουργήσω τη δική μου οικογένεια.

Την τεράστια γαλάζια σημαία που κυματίζει ελαφρά στον ιστό της, στο δεξιό μέρος της φωτογραφίας, την έχω δει και σε φωτογραφία των αρρένων μαθητών του Δημοτικού Σχολείου και της δεύτερης Νυκτερινής Σχολής που λειτούργησε στην Κερύνεια, μπροστά από το Αναγνωστήριο της πόλης, τέλος της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. (σημ. 1)

Οι δυο δασκάλες, ωραία ντυμένες, ίσως να μην ζούσαν όταν εγώ είχα γεννηθεί. Από τις μικρές μαθήτριες υπάρχει πιθανότητα να τις έχω συναντήσει γριούλες, να έχουν την ηλικία που έχω τώρα εγώ. Δεν φορούν ομοιόμορφες στολές, όπως συνηθιζόταν στο παρθεναγωγείο σε μεταγενέστερες εποχές, αλλά είναι καλοντυμένες, φορώντας μποτάκια ή παπούτσια. Η Κερύνεια, χάρις στο θαλασσινό της εμπόριο, τέλη δέκατου ένατου αιώνα και αρχές εικοστού, είχε οικονομική άνεση, σε αντίθεση με τους σύγχρονούς τους ορεινούς πληθυσμούς και όσους ζούσαν σε χωριά της Μεσαορίας, που στερούνταν ακόμη και βασικά αγαθά. Στην Κερύνεια άνδρες και γυναίκες καλλιεργούσαν με πάθος τα χωράφια τους στην εύφορη στενόμακρη πεδιάδα και σε δύσκολες εποχές αναβροχιάς οι άντρες ξαμολιούνταν στη θάλασσα, μπαίνοντας στα καΐκια των κερυνειωτών καπετάνιων, χώρια το πλούσιο ψάρι που δεν έλειπε από το σπίτι τους.

Προσπαθώ με αυτά να προσδιορίσω την ημερομηνία. Στο βόρειο μέρος αυτής της πλακόστρωτης αυλής, στον ψηλό βράχο της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, προς τη θάλασσα, σε ένα κάπως στενόχωρο δωμάτιο, το 1870 λειτουργούσε ήδη κανονικό αλληλοδιδακτικό σχολείο, σύμφωνα με σίγουρη μαρτυρία. Όταν μεταστεγάστηκε αλλού παραχωρήθηκε στις πρώτες μαθήτριες του παρθεναγωγείου της πόλης το 1892, με δασκάλα τη Γλυκερία Παυλίδου (σημ.2) που ήρθε στην Κερύνεια με τον αδελφό της Κύριλλο Παυλίδη (σημ. 3), που διορίστηκε δάσκαλος στο Αρρεναγωγείο το 1892.

Το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα το παρθεναγωγείο είχε δυο δασκάλες και αυτής της εποχής θα πρέπει να είναι η φωτογραφία και να στάλθηκε στην Αθήνα, μαζί με άλλες σχολικές, με αφορμή την πλούσια Κυπριακή Έκθεση που διοργανώθηκε στο Ζάππειο. Έτσι διασώθηκε εκεί, για να επιστρέψει, τύχη αγαθή, στην Κύπρο και σε μένα.

Μια φωτογραφία του Παρθεναγωγείου της Κυρηνείας, που έμαθε γράμματα σχεδόν στο σύνολο των γυναικών της πόλης, σε εποχές που σε άλλα μέρη της Κύπρου τα ποσοστά του αναλφαβητισμού ήταν ψηλά. Γυναικών που τελειώνοντας το παρθεναγωγείο διάβαζαν την εφημερίδα Ο Ραγιάς του Γεωργίου Σταυρίδη, αλλά και την Φωνή της Κύπρου του Κύριλλου Παυλίδη (σημ. 4). Γυναίκες που φρόντιζαν να έχουν στα σπίτια την Ιστορία Χρονολογική της Κύπρου του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού, μυθιστορήματα και άλλα βιβλία φερμένα από τη Σμύρνη, να διαβάζουν και να απαγγέλλουν τις φυλλάδες των ποιητάρηδων, καθώς και ποιήματα σύγχρονων τους Ελλήνων ποιητών από τα αναγνωστικά τους, χωρίς να αγνοούν και τα δημοτικά μας ακριτικά ποιήματα.

Γυναίκες που κρατούσαν άξια τα νοικοκυριά τους και κουμάνταραν τα χωράφια τους, αλλά και στέκονταν στη θέση των συζύγων τους ως Εκκλησιαστικοί Επίτροποι στην εκκλησία, όσο αυτοί δούλευαν στα όχι λίγα κερυνειώτικα καΐκια που αλώνιζαν τη θάλασσα γυροφέρνοντας τη Μικρά Ασία μέχρι τον Εύξεινο Πόντο και τα νησιά του Αιγαίου.

Δεν έχω παρά να ευχαριστήσω με χαρμολύπη τον συγγραφέα Νίκο Νικολάου-Χατζημιχαήλ που μου την έστειλε, ευγνωμονώντας τον που φροντίζει να τη δημοσιοποιήσει, πάνω από ένα αιώνα μετά.

Ρήνα Κατσελλή
Προσφυγιά 2 Ιουλίου 2019

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Ρ. Κατσελλή Γεώργιος Καραγιάννης-Ο ευπατρίδης, έκδοση Λαογραφικού Ομίλου Κερύνειας 2017, φωτογρ. Αρ. 2.
2. Γλυκερία Παυλίδου-Καρατζιά (1873-1847).
3. Κύριλλος Παυλίδης (1870-1950).
4. Ο Κύριλλος Παυλίδης αν και έφυγε από την Κερύνεια το 1898 οι δεσμοί του με την πόλη συνέχισαν μια και είχε παντρευτεί κόρη Κερυνειώτη προύχοντα και η αδελφή του πήρε επίσης σύζυγο Κερυνειώτη. Το 1915 ο Κ. Παυλίδης έγινε ιδιοκτήτης και διευθυντής της Φωνής της Κύπρου.
----------------------------------------

 

9 Σεπ 2024

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, 10 Σεπτεμβρίου 2001


11η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2001

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
μικρό διήγημα του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ

[Δημοσιεύτηκε στο "The books' journal", τ.70, Οκτ. 2016 και στην Ανθολογία "83 Ιστορίες Μπονζάι για το Σημείο Μηδέν", εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη, 2017]
####

Νέα Υόρκη, 10 Σεπτεμβρίου 2001

Αγαπημένε μου εγγονέ,

Μαζί με το γράμμα που στέλνω για τον μπαμπά και τη μαμά σου, εσωκλείω για σένα αυτή την καρτ ποστάλ της Νέας Υόρκης, στην οποία απεικονίζονται τα ψηλότερα κτήρια του κόσμου. Είναι μισό μίλι ύψος κι εγώ τα επισκέφτηκα σήμερα! Όταν αντίκρισα την Νέα Υόρκη από τόσο ψηλά με κατέλαβε δέος. Όλα είναι μεγάλα εδώ, αλλά δεν μπορείς να φανταστείς πόσο τεράστιοι είναι αυτοί οι δίδυμοι πύργοι∙ είναι πραγματικά κολοσσιαίοι. Οι άνθρωποι που περπατούν τριγύρω φαίνονται πιο μικροί κι από μυρμήγκια. Έτσι ένιωσα κι εγώ, σαν ένα μικρό, ανύπαρκτο μυρμηγκάκι.

Εδώ χτυπά η καρδιά της χώρας. Μεγάλη χώρα η Αμερική, ελεύθερη, ατρόμητη, αήττητη, και κανένας δεν μπορεί να την αγγίξει, να της κάνει το παραμικρό κακό. Αν ξαναγυρίσουν στον κόσμο, οι Θεοί της αρχαίας Ελλάδας, δεν ξέρω αν θα κατοικήσουν εδώ, φαίνεται όμως, πως ο δικός τους Θεός κατοικεί εδώ και τους προστατεύει.

Ήθελα να σου πω να είσαι καλός μαθητής για να προοδεύσεις, και να μπορέσεις μια μέρα να έρθεις κι εσύ εδώ για να θαυμάσεις, αλλά μετάνιωσα. Μετάνιωσα, γιατί μπαίνοντας σ΄ ένα μικρό και ταπεινό εκκλησάκι που είναι εκεί δίπλα, ένιωσα να γαληνεύω μέσα μου. Από μυρμηγκάκι έγινα ξανά άνθρωπος κι η ψυχή μου ηρέμησε. Άναψα ένα κεράκι και έκανα την ευχή μου: να είσαι πάντα καλά, να είσαι πάντα καλός μαθητής, να προοδεύσεις στη ζωή σου, μα, το κυριότερο, να παραμείνεις παντοτινά Άνθρωπος.

Σε φιλώ, ο παππούς σου



24 Αυγ 2024

ΕΝΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ...


Ένας άγγελος να μας προσέχει... 
...να προσέχει και την πατρίδα από τους ηγέτες της, κυρίως, αλλά κι από τους άριστους των αρίστων αυτού του τόπου.

[αυγοτέμπερα σε καμβά]

 

ΤΟ ΑΓΡΙΝΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ


Διάβασα ένα συγκλονιστικό άρθρο του Διευθυντή της εφημερίδας "ο Φιλελεύθερος" κ. Άριστου Μιχαηλίδη και πραγματικά συγκλονίστηκα. Θεέ μου τι θ' ακούσουμε ακὀμα για τούτο τον τόπο. Σας δίνω μόνο τον τίτλο του, που τα λέει όλα: "ΑΜΑ ΚΑΘΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΡΩΝΕ ΑΓΡΙΝΑ ΤΙ ΝΑ ΛΕΜΕ ΓΙΑ ΑΛΛΑ.
Ολόκληρο το άρθροα στον πιο κάτω σύνδεσμο:


-------- ---------- ---------- ----------- ----------- -------- ------
Ενα ποίημα από τη συλλογή μου "Ύδατα Υδάτων", 2016.

"ὀφιόνιο" = τοῦ Ὀφίωνος. Ἡ Εὐρυνόμη, ἡ θεὰ τῶν πάντων, ποὺ εἶχε ἀναδυθεῖ γυμνὴ καὶ χόρευε πάνω στὰ κύματα, σύμφωνα μὲ πελασγικὸ μῦθο, πῆρε τὸν βόρειο ἄνεμο, τὸν ἔτριψε στὰ χέρια της καὶ πλάστηκε ἕνας ὄφις, ὁ Ὀφίων, ποὺ μαζὶ πιὰ δημιούργησαν τὴ μήτρα ἀπὸ τὴν ὁποία προῆλθαν τὰ πάντα στὸ σύμπαν. Τὸ ἀγρινό, ἕνα ὄμορφο ζῶο μὲ γυριστὰ κέρατα σὰν δρεπάνι εἶναι εἶδος ἄγριου αἰγοπροβάτου, συναντᾶται μόνο στὴν Κύπρο καὶ τὸ ἐπιστημονικό του ὄνομα εἶναι ovis orientalis ophion. Οἱ ὀφιόλιθοι ποὺ εἶναι τὸ κύριο πέτρωμα τοῦ νησιοῦ προέρχονται ἐτυμολογικὰ ἀπὸ τὴν ἴδια ρίζα.

Γένεσις

Ἀνάμεσα
Σὲ δύο ἀγρινὰ θυμωμένα
Ποὺ σφίγγουνε τὰ δόντια
Ποὺ χτυπᾶνε τὰ πόδια
Ποὺ χτυπᾶνε κεφάλια μὲ βουητὰ
Βρυχηθμοὺς καὶ πόνους τῆς γέννας
Διάπυρη λάβα πηχτὴ στὸ χάσμα
Ὁ μαστός σου γυμνὸς ξεπροβάλλει
Στὴν ἀρχέγονη ράχη
Ν᾽ ἀνθίσει.

Στὴν ἀγκαλιά μου ἡ ζωή σου
Στὴν ἀγκαλιά μου
Ἡ πρώτη σου ἀνάσα.

Τυφλωμένο ἀπ᾽ τὸν ἥλιο
Ράθυμα τὸ ἕνα ἀγρινὸ προχωρεῖ
Καὶ τὸ ἄλλο μανιασμένο
Τὸ σκληρό του ὀφιόνιο κέρατο
Στὸ σῶμά σου βυθίζει.

Κι ἔτσι πλεγμένα
Μὲ μάτια θολὰ
Θυμωμένα
Πιὸ ψηλὰ σὲ σηκώνουν
Καὶ μέσα στὸ φῶς, στοὺς ἀνέμους
Τὸν ἄλλο μαστό σου
Ἐκθέτουν.

Ποτάμι ἑκατόβρυσο
Τὸν κόρφο σου ποτίζει
Ἔνδυμα χαλκοπράσινο
Στὸ σῶμα ἀνεμίζει
Ἀλλάζει γίνεται ἀσημὶ
Γίνεται χαλὶ χρυσὸ
Κάτω ἀπὸ γαλάζιο θόλο.

Στὴν ὑδάτινη ἀγκαλιά μου
Τὸ ὀμορφότερο πλάσμα τοῦ κόσμου
Στὴν ἀγκαλιὰ τῆς Πανθαλάσσου
Γεννιέσαι.


21 Αυγ 2024

ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ "ΙΛΑΝΤΡΟΝ"

 

Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ

Οριστικό κείμενο
για την ερμηνεία της λέξης ίλαντρον του Βασίλη Μιχαηλίδη


[από το περιοδικό Η Δέλτος, τχ.12, Ιαν-Ῑούν 2023, σσ.203-208]
 

Για τη λέξη ίλαντρον του Βασίλη Μιχαηλίδη έχω δημοσιεύσει δύο κείμενα στο περιοδικό μικροφιλολογικά και ένα τρίτο στο περιοδικό Η Δέλτος, ως σύνοψη των δύο πρώτων και εμπλουτισμένο με νέα στοιχεία. Στο πρώτο μου κείμενο αντέδρασαν μελετητές του Βασίλη Μιχαηλίδη, οι οποίοι δημοσίευσαν στο ίδιο περιοδικό τις δικές τους απόψεις: Ο Δρ Κωνσταντίνος Γιαγκουλλής και ο Δρ Κυριάκος Ιωάννου είχαν διαφωνήσει με τη δική μου ερμηνεία της λέξης αλλά διαφωνούσαν και μεταξύ τους. Ο δε Λευτέρης Παπαλεοντίου εξέφρασε την άποψη ότι έπρεπε να προβληματιστούμε πάνω στις νεότερες απόψεις. Όλα τα κείμενα μπορεί κάποιος να τα εντοπίσει στην ιστοσελίδα του περιοδικού. Τα δικά μου κείμενα είναι αναρτημένα και στο ιστολόγιό μου και στον διαδικτυακό τόπο Academia.

          Σήμερα ήρθε στα χέρια μου, ένα καινούργιο βιβλίο του Δρος Κωνσταντίνου Γιαγκουλλή με τίτλο ΣΥΛΛΑΒΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ (sic) ΒΑΣ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ (1849-1917), από τις εκδόσεις Ηλία Επιφανίου. Πρόκειται για κείμενα του συγγραφέα δημοσιευμένα σε διάφορα περιοδικά. Μεταξύ αυτών και το κείμενο που είχε δημοσιεύσει στα μικροφιλολογικά (τχ.43, άνοιξη 2018, σσ. 27-32), με τίτλο Ολίγα τινά για το «ίλαντρον και το «όντες». Έχω την εντύπωση ότι στο κείμενο του Δρος Γιαγκουλλή δεν αποδίδεται επαρκώς η ερμηνεία μου για τη λέξη ίλαντρον, και παρατηρεί, ακόμα, ότι δεν έχω άποψη για την ετυμολογία της λέξης. Πράγματι τότε δεν είχα, τώρα όμως έχω. Για τον λόγο αυτό αναρτώ ξανά το οριστικό κείμενό μου όπως είχε δημοσιευτεί στη Δέλτο, και όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά ας συγκρίνουν τα δύο κείμενα. Πιστεύω πως, εκτός των άλλων, έχω και μιαν άκρως ενδιαφέρουσα ετυμολόγηση της λέξης.









9 Αυγ 2024

"Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ"

"Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ"
πριν σαράντα χρόνια στην ΕΡΤ-1 με τον
Κώστα Σερέζη

Όχι πως έγινα "κάτι" τώρα, αλλά τότε ήμουν εντελώς "τίποτε". Να φανταστείτε πως όταν τύπωσα το πρώτο μου βιβλίο, καθόμουν τα βράδια κι έγραφα αφιερώσεις στον Ελύτη, στον Ρίτσο, στους Μιλιέξ και άλλους επιφανείς, αλλά μέχρι να πάω στο ταχυδρομείο άλλαζα γνώμη. Δεν έστειλα ούτε ένα. Και είναι τα μόνα αντίτυπα που υπάρχουν γιατί τα πεντακόσια που είχαν τυπωθεί χάθηκαν σε καμιά μετακόμιση ή τα έστειλα στα σκουπίδια. Μόνο τριάντα έως πενήντα έχουν σταλεί σε κάποιους φίλους ή βιβλιοθήκες και από αυτά δεν ξέρω πόσα σώζονται τώρα. Ήταν μεγάλη η χαρά μου όταν έμαθα ότι ο Κώστας Σερέζης, τον οποίο δεν είχα ακόμα γνωρίσει προσωπικά, παρουσίασε σε εκπομπή της ΕΡΤ το βιβλίο μου. Με πληροφόρησαν η αδελφή μου και άλλοι φίλοι που ζούσαν στην Ελλάδα και έτυχε να δουν την εκπομπή.

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΣΕΡΕΖΗ:

Εκπομπή "Η Κύπρος κοντά μας" ΕΡΤ Ι Πέμπτη 13.12.1984

Αναφορά στο ποίημα "Καρπασία" του Νίκου Νικολάου. Η παρουσίαση έγινε μετά από ένα σχόλιο για άρθρα του τουρκικού Τύπου σχετικά με τις εξελίξεις στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου κι ένα τραγούδι του Αντώνη Καλογιάννη γυρισμένο στην Πράσινη Γραμμή, σύνθεση του Μάριου Τόκα. Μετά την παρουσίαση του ποιήματος-αυτοτελούς έκδοσης, έγινε αναφορά στα νέα κυπριακά γραμματόσημα για τα Χριστούγεννα και εκτενής αναφορά στις απεικονίσεις τους που έχουν σχέση με τη Βυζαντινή Κύπρο. Η εκπομπή έκλεισε με την παρουσίαση μιας εκδήλωσης που έγινε στην Αθήνα του σωματείου "Συμπαράσταση Αγώνα Κύπρου".

Η παρουσίαση του ποιήματος του κ. Νικολάου έγινε ως εξής:
Σερέζης: Μια πρωτότυπη έκδοση μας ήρθε από τη Λευκωσία, απ' αυτές που χαίρεσαι να τις βλέπεις και να τις αγγίζεις. 

ενώ δείχνεται το βιβλίο: Πρόκειται για το ποίημα "Καρπασία" του Νίκου Νικολάου. Είναι εικονογραφημένο κι αναφέρεται στην ομώνυμη περιοχή της Κύπρου, που με το μυτερό ακρωτήρι της εισχωρεί προς την κατεύθυνση της Συρίας και της Τουρκίας. Ο ποιητής μέσα από ένα ελλειπτικό στίχο, που είναι φορτωμένος προσωπικές μνήμες ανασυνθέτει την εικόνα της πληγωμένης "διθαλάσσου πεφιλημένης πατρίδας". Είναι γραμμένο με το χέρι του ποιητή και τυπωμένο σε περιορισμένο αριθμό. Διαβάζω το ποίημα.

Σερέζης: (διαβάζει το ποίημα ενώ δείχνεται το ποίημα από το βιβλίο)

----------------------------------------------------------------
Φίλοι μου το βιβλίο είναι ΕΔΩ:

20 Ιουλ 2024

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΣΗΜΑΝΤΩΝ


 
ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ 
Μιχαήλ Ν. Χατζημιχαήλ [1920 - 20/7/2007]
Βασανίστηκε βάναυσα από τους βάρβαρους εισβολείς για 37 μέρες, στα μπουντρούμια του Αττίλα.

 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΣΗΜΑΝΤΩΝ
τοῦ 
Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαὴλ
[ανάρτηση πριν τρία χρόνια στις 19/7/2021]

Κάθε Ἰούλιο, ὅταν πλησιάζει ἡ μαύρη ἐπέτειος τοῦ ἄφρονος πραξικοπήματος καὶ τῆς βάρβαρης τούρκικης εἰσβολῆς, ἀλλὰ κι ὅταν γίνεται ἀναφορὰ στὰ «πρῶτα βήματα τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας», θυμᾶμαι μὲ συγκίνηση ἕνα ἀπὸ τὰ τέσσερα χρονογραφήματα ποὺ εἶχε ἐπιλέξει ὁ πατέρας μου, τὰ ὁποῖα ἀπέκοψε ἀπὸ ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς, τὰ κόλλησε σὲ κόλλες τοῦ «τεστέ», ὅπως λέγονταν, καὶ τὰ σχολίασε. Καὶ ὅλα αὐτά, μετὰ ἀπὸ μιὰ ἀπορία τῆς μεγαλύτερης ἀδελφῆς μου, ποὺ εἶχε σχετικὴ ἄσκηση γιὰ τὸ σχολεῖο. Ὁ πατέρας μου, ἕνας ἄνθρωπος τοῦ δημοτικοῦ σχολείου σ' ἕνα μικρὸ χωριό, ἀλλὰ πολυδιαβασμένος, ἄρα καὶ μορφωμένος, ἔπαιρνε καθημερινὰ τρεῖς ἐφημερίδες καὶ τὶς διάβαζε∙ εἶχε τὴν ἱκανότητα νὰ διαβάζει πίσω ἀπὸ τὶς γραμμὲς καὶ νὰ σχολιάζει. Τὸ χρονογράφημα ἔχει τίτλο «Ἡ Σημασία τῶν Ἀσημάντων», εἶναι τοῦ Ν. Ἀλάσιου, φιλολογικὸ ψευδώνυμο τοῦ Ἄντη Περνάρη, καὶ δημοσιεύτηκε στὴν ἐφημερίδα Ἐθνική, στὶς 11 Σεπτεμβρίου 1959. Τὰ ἄλλα τρία ἦταν «ἀθηναϊκά», τοῦ Σακελλάριου, τοῦ Παπαδούκα καὶ τοῦ Μελά.

«Ἡ Σημασία τῶν Ἀσημάντων» εἶναι μιὰ ἱστορία γιὰ μιὰ ἀσήμαντη ξεχασμένη καστρόπορτα ποὺ ἀφάνισε τὸ Βυζάντιο, γιὰ ἀσήμαντα μυρμήγκια ποὺ γκρεμίζουν σπίτια, γιὰ ἀσήμαντα μαμουνάκια ποὺ χάλασαν ἀποβάθρες, ποὺ τὸ κῦμα χτυπῶντας τις ἐπὶ αἰῶνες δὲν εἶχε κατορθώσει νὰ τοὺς ἀφήσει κανένα σημάδι∙ ἐκεῖνες τίς μέρες εἶχε πέσει μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο μιὰ γέφυρα στὴν Ἰαπωνία. Στὴν τελευταία παράγραφο ὁ συγγραφέας διερωτᾶται: «τέτοια μυρμήγκια, τέτοια μαμουνάκια κι ἐμεῖς, μὴ δὲν ὑποσκάψαμε τὰ θεμέλια μιᾶς ὁλόκληρης αὐτοκρατορίας; Καὶ μὴ δὲν μποροῦμε ὅλοι μαζὶ καὶ καθένας χωριστὰ νὰ κάνουμε μεγάλο καλὸ ἢ μεγάλο κακὸ στὴ δημιουργούμενη τώρα Δημοκρατίας μας; Ἄς μὴ λέμε λοιπόν, «τί σημασία ἔχω ἐγώ, ἕνα ἄτομο;» ...Ἀσήμαντο δὲν εἶναι οὔτε τὸ παραμικρὸ χαλίκι στὸ χτίσιμο ἑνὸς οἰκοδομήματος. Κι ἐμεῖς τώρα δὲν πρέπει νὰ ξεχνοῦμε ὅτι καλούμαστε νὰ οἰκοδομήσουμε».

Τὸ σχόλιο, τώρα, τοῦ πατέρα σὲ περίληψη: «τὸ χρονογράφημα δημοσιεύτηκε στὴν ἐφημερίδα Ἐθνικὴ ποὺ ὑποστήριζε ἕνα μικρὸ καὶ ἀσήμαντο κόμμα, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ μεγάλο κόμμα ποὺ εἶχε ὑποστηρίξει καὶ ἀναδείξει τὸν Μακάριο ὡς Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας. Τὸ χρονογράφημα γράφεται μὲ τὴν εὐκαιρία ποὺ καλεῖται ὁ λαὸς νὰ οἰκοδομήσει τὴ Δημοκρατία, γιὰ νὰ ὑπενθυμίσει στοὺς κρατοῦντες ὅτι καὶ ἡ ἀσήμαντη μειοψηφία ἔχει τὴ σημασία της καὶ πρέπει νὰ προσεχτεῖ».

Κι ἐγώ, ἑξῆντα χρόνια μετὰ ποὺ γράφτηκε αὐτὸ τὸ χρονογράφημα διερωτῶμαι: μήπως ἦταν αὐτὰ τὰ μικρὰ μαμουνάκια ποὺ γκρέμισαν, δεκατέσσερα χρόνια μετά, τὴ Δημοκρατία; Ἀρχίζοντας, βέβαια, τὴν ὑπόσκαψη ἀμέσως μὲ τὴν ἵδρυσή της. Ποὺ δὲν τὰ πρόσεξαν, ποὺ δὲν τοὺς ἔδωσαν σημασία; Δίνω τὴν ἀπάντηση μόνος μου: ἀσφαλῶς καὶ ἦταν αὐτά. Αὐτὰ τὰ μικρὰ καὶ ἀσήμαντα μαμουνάκια, ποὺ ξεχώρισαν ἀπὸ τὴν τάξη τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ πιὸ ἡρωικοῦ ἔπους τῆς Κύπρου, τοῦ ἔπους τῆς ΕΟΚΑ, ἔδρασαν χωρὶς λογική, δημιούργησαν τὴν ΕΟΚΑ Β΄, (ἀλήθεια γιατί δημιούργησαν μαχητική, στρατιωτικὴ ὀργάνωση καὶ δὲν εἶχαν δημιουργήσει πολιτικὴ ὀργάνωση ΠΕΚΑ Β΄;), συμμάχησαν μὲ τὴ λαομίσητη, χωρὶς μυαλὸ, καὶ προδοτικὴ χούντα τῶν Ἀθηνῶν, ἔπεσαν στὴν παγίδα τῶν σατανικῶν σχεδίων τοῦ Κίσσιγκερ καὶ παρέδωσαν, τελικά, τὴ μισὴ πατρίδα στὸν βάρβαρο Ἀττίλα, ὁ ὁποῖος σκότωσε, βασάνισε, βίασε, λεηλάτησε, σκόρπισε τὸν ὄλεθρο καὶ τέλος μάς ἔδιωξε ἀπὸ τὰ σπίτια μας. Σήμερα, σαρανταεφτὰ χρόνια μετὰ ὁ εἰσβολέας πατᾶ πόδι στὴν ΑΟΖ τῆς Κύπρου, καταστρέφει τὴν πολιτιστική μας κληρονομιά, ἐξισλαμίζει τὴν κατεχόμενη γῆ μας, πατᾶ τὸ πόδι στὴν Ἀμμόχωστο, δὲν δέχεται νὰ συνομιλήσει καὶ ἀπειλεῖ ὅλον τὸν κόσμο, ὁ ὁποῖος σφυρίζει ἀδιάφορα, πετῶντας κάποια μισόλογα, ποῦ καὶ ποῦ, τάχατες ὑποστήριξης.

Συνάντησα, λίγα χρόνια μετὰ τὴν καταστροφή, ἕναν συμμαθητή μου, «ἀντάρτη» τῆς ΕΟΚΑ Β΄, ποὺ δημιουργοῦσε μὲ τοὺς φίλους του ἐπεισόδια στὴν Ἀμμόχωστο. Μὲ πλησίασε ὁ ἴδιος καὶ χωρὶς νὰ τὸ ζητήσω ἄρχισε νὰ ἀπολογεῖται: «νόμιζα», εἶπε, «ὅτι βοηθοῦσα τὴν πατρίδα μου». Τοῦ ἔκανα μιὰ ἐρώτηση μόνο: «πῆρες δολάρια;». Ἡ ἀπάντησή του: «κάθε μῆνα καὶ κολλαριστὰ σὲ φάκελο».

Μετὰ τὴν καταστροφὴ πήραμε κάποια μαθήματα; Ἡ ἱστορία διδάσκει; Κάναμε κάτι γιὰ νὰ διορθώσουμε τὸ κακό; Ὄχι. Προσπαθοῦν νὰ ἐπιρρίψουν τὴν εὐθύνη σὲ ἄλλους. Ἄς μὴ μιλήσουμε γιὰ τὰ προσωπικὰ συμφέροντα καὶ τὴ διαφθορά. Ἔγραψα πρὶν λίγες μέρες: διερωτῶμαι ποιό θὰ εἶναι τὸ μέλλον μας, ἀλλὰ καὶ γενικότερα τὸ μέλλον τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἀλλὰ φαίνεται πὼς μόνο ἀπὸ τύχη θὰ ἐπιβιώσουμε... ἡ τύχη ὅμως, χτυπᾶ μόνο προετοιμασμένα μυαλὰ κι ἐμεῖς κάθε ἄλλο παρὰ προετοιμασμένοι εἴμαστε. Κάποιοι φίλοι ἐπαναπαύονται: «ἡ Ρωμιοσύνη θὰ χαθεῖ ὄντας ὁ κόσμος λείψει» ἢ «ἡ Ἑλλάδα ποτὲ δὲν πεθαίνει». Τὴ συνεχῆ συρρίκνωση δὲν τὴ βλέπουν! Ὑπάρχουν καὶ κάποιοι ἀνάμεσά μας, ποὺ ἀγωνίζονται μὲ πάθος, καὶ μῖσος θὰ ἔλεγα, ἐναντίον τῆς πατρίδας μας, ἐξυπηρετῶντας τὰ συμφέροντα τοῦ κατακτητῆ. «Εἶναι λίγοι καὶ ἀσήμαντοι», παρατηροῦν κάποιοι. Ναί, μπορεῖ νὰ εἶναι λίγοι, τὸ κακὸ ὅμως, ποὺ κάνουν εἶναι πολὺ μεγάλο. Ναί, ὑπάρχουν κάποια μικρὰ μυρμηγκάκια, κάποια μικρὰ μαμουνάκια ποὺ ὑποσκάπτουν ὅ,τι ἔχει ἀπομείνει ὄρθιο σ΄ αὐτὸ τὸν τόπο. Σὲ κάποια στιγμὴ θὰ καταρρεύσει ό,τι ὑπάρχει ὄρθιο. Κληθήκαμε νὰ οἰκοδομήσουμε τὴ Δημοκρατία μας κι ἐμεῖς τὴν ἀποδομήσαμε.

Πότε θὰ κατανοήσουμε τὴ σημασία τῶν ἀσημάντων; Ἄν ἡ ἱστορία δὲν διδάσκει, τότε δὲν μᾶς ἀπομένει καμιὰ ἐλπίδα.


ΤΟ "ΡΕΘΥΜΝΟ" ΔΕΝ ΕΦΤΑΣΕ ΠΟΤΕ


ΤΟ "ΡΕΘΥΜΝΟ" ΔΕΝ ΕΦΤΑΣΕ ΠΟΤΕ!
ΜΑΡΤΥΡΙΑ του 
Νίκου Νικολάου- Χατζημιχαήλ

Όσοι Κύπριοι έτυχε να βρισκόμαστε στην Ελλάδα το Σάββατο 20 Ιουλίου 1974, φοιτητές κυρίως, αλλά και άλλοι Κύπριοι, μόνιμοι κάτοικοι ή επισκέπτες, περάσαμε ένα δράμα, λόγω της έλλειψης πληροφόρησης για την εξέλιξη της τουρκικής εισβολής, που είχε ξεκινήσει το πρωί. Όλοι θέλαμε να γυρίσουμε στην Κύπρο για να πολεμήσουμε ή να βρεθούμε κοντά στις οικογένειές μας. Σκαλίζοντας αργότερα τις ημερολογιακές σημειώσεις μου διαπίστωνα ότι πολλές πληροφορίες που ακούγαμε από το ραδιόφωνο ήταν ανακριβείς, ή ψευδείς, με αποτέλεσμα η αγωνία μας να γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Και καθώς περνούσαν οι ώρες χωρίς νέα από τους δικούς μας, αρχίσαμε να ζούμε μια κόλαση.
Η μετάβαση στην Κύπρο ήταν αδύνατη πλέον και όπως ήταν φυσικό, αρχίσαμε να προσανατολιζόμαστε προς την ΕΦΕΚ, τη φοιτητική οργάνωση των Κυπρίων. Όταν όμως, πήγα εκεί ήταν όλα υπό διάλυση. Τα τηλέφωνα χτυπούσαν δαιμονισμένα, ο ένας ρωτούσε τον άλλο, δεν υπήρχε, κανένας υπεύθυνος ή μάλλον άκουσα πως υπήρχε κάποιος από το Συμβούλιο σε κάποιο γραφείο, και προσπαθούσε, να επικοινωνήσει με πιο αρμόδιους για να δίνει πληροφόρηση στους φοιτητές που ολοένα πύκνωναν. Κάθισα σ’ ένα γραφείο και άρχισα να απαντώ στις κλήσεις του τηλεφώνου, γιατί δεν έλεγε να σταματήσει το δαιμονισμένο κουδούνισμά του. Όλοι ζητούσαν πληροφορίες, αλλά τι να τους έλεγα εγώ, που είχα τα ίδια ερωτήματα; Θυμάμαι ένας Κύπριος γιατρός τηλεφώνησε από τη Σαλαμίνα, πάρα πολύ συγκινημένος, και μου είπε αυτό που είχε ακούσει: ότι υπήρχαν πολλοί νεκροί και τραυματίες στην Κύπρο, και έθετε τον εαυτό του και τις υπηρεσίες του στη διάθεσή μας, και μας παρακαλούσε να τον πληροφορήσουμε, με ποιον τρόπο θα μπορούσε να βοηθήσει. Σημείωσα το όνομά του, αλλά τι να το έκανα. Ζούσαμε πραγματικά τραγικές στιγμές.

Ξημέρωσε η Κυριακή, πάλι στην ΕΦΕΚ και κάποια στιγμή ακούσαμε την πολυπόθητη είδηση: «φεύγουμε για Κύπρο με το «Ρέθυμνο», πηγαίνετε να ετοιμαστείτε», κι ακολούθησαν οδηγίες: πού θα βρούμε το πλοίο και ποια ώρα. Δεν γνωρίζω ποιος είχε αυτή τη μεγαλοφυή ιδέα. Μέσα σε λίγες ώρες είχε οργανωθεί η μεταφορά των Κυπρίων στην πατρίδα τους για να πολεμήσουν! Όπως και να ’χει ήταν για μας μια ανακούφιση. Θα πηγαίναμε στην Κύπρο να πολεμήσουμε. Δεν θα αφήναμε τους Τούρκους να προχωρήσουν. Είχε γίνει και επιστράτευση, αλλά δεν γνωρίζαμε τι γινόταν στην πραγματικότητα. Δεν γνωρίζαμε τι έκανε η χούντα. Δεν γνωρίζαμε τι σημαίνει προδοσία. Δεν γνωρίζαμε τι σημαίνει βαρβαρότητα. Τα μάθαμε στη συνέχεια.

Κυριακή, 21η Ιουλίου 1974, απόγευμα. Ετοίμασα τα πράγματά μου: σε μια μικρή μαύρη ταξιδιωτική τσάντα –τη φυλάω ακόμα– έβαλα μόνο εσώρουχα, κάλτσες, μια δυο φανελίτσες, το διαβατήριό μου, ένα μικρό τρανσιστοράκι, την έβαλα στον ώμο και βγήκα έξω στο πεζοδρόμιο περιμένοντας έναν γείτονα συμφοιτητή μου για να πάμε στο λιμάνι του Πειραιά, όπου ήταν το πλοίο. Ερημιά παντού. Αργά το απόγευμα, φτάσαμε στο πλοίο και τακτοποιηθήκαμε σε καμπίνες, μαζί με άλλους πεντακόσιους περίπου φοιτητές. Μας επέτρεπαν να περιφερόμαστε παντού στο κατάστρωμα, και σε κάποια στιγμή, πολύ αργά το βράδυ, αναχωρήσαμε για το ταξίδι στην Κύπρο, μετά που φορτώθηκαν πολλά στρατιωτικά οχήματα, πολυβόλα και άλλος εξοπλισμός. Οι τηλεοράσεις στα σαλόνια του πλοίου, έδειχναν συνέχεια τανκς και έπαιζαν εμβατήρια, που διακόπτονταν κάθε τόσο από τα πολεμικά ανακοινωθέντα και από κάποια χειμαρρώδη σχόλια του εκφωνητή για το μεγαλείο του έθνους μας. Το ηθικό μας τονώθηκε λίγο όταν αργότερα συναντήσαμε και τους στρατιώτες. Μας βοηθούσαν να κάνουμε «λύση-αρμολόγηση» διαφόρων όπλων, αφού πρώτα είχαμε χωριστεί σε ομάδες. Και το καράβι ταξίδευε για την Κύπρο. Για να πολεμήσουμε!

Πού και πού περιφερόμουν στο κατάστρωμα, μαζί με πολλούς άλλους –απαγορευόταν στους στρατιώτες– όλοι μας με πολιτική ενδυμασία κι άκουγα το ραδιοφωνάκι μου. Στη μέση του πουθενά, προσπαθούσα να βρω κάποιον σταθμό για να περνά η ώρα, και πάνω σ’ εκείνο το ψάξιμο των ερτζιανών, «έπιασα» τον καπετάνιο του πλοίου. Συνομιλούσε με κάποιον που δεν γνωρίζω ποιος ήταν, ούτε τον άκουγα όταν αυτός μιλούσε. Άκουγα μόνον τον καπετάνιο που έλεγε: «…ναι, ναι, εγώ πηγαίνω στην Αίγυπτο… έχω κάτι τουρίστες στο καράβι…». «Εσύ, τι κάνεις; Έμαθες κάτι για την Κύπρο;». «Λένε ότι έγιναν φασαρίες με τους Τούρκους, αν γνωρίζεις κάτι πες το μου».

Ο καπετάνιος γνώριζε, βέβαια, για τους στρατιώτες που ήταν μέσα στο πλοίο, αλλά το έπαιζε «αχάπαρος», που λέμε. Ήταν μέρα ακόμα, κι εγώ περιφερόμουν στο κατάστρωμα ή ακουμπούσα στην κουπαστή κι αγνάντευα την απέραντη θάλασσα. Σε κάποια στιγμή όμως, στο οπτικό μου πεδίο εμφανίστηκε ξαφνικά, στα εκατόν μέτρα περίπου –έτσι μου φάνηκε– το μαύρο περισκόπιο ενός υποβρυχίου. Το κοίταξα για λίγο αποσβολωμένος και μετά συνέχισα να κάνω τον γύρο του καταστρώματος κι αν θυμάμαι καλά, μου φαίνεται πως είδα περισσότερα περισκόπια. Αργότερα μας είπαν πως τα υποβρύχια ήταν αμερικάνικα. Το πλοίο είχε σταματήσει την πορεία του. Ο καπετάνιος, ανήξερος υποτίθεται, συνέχισε να μιλά με διάφορους περί ανέμων και υδάτων. Άρχισε να νυχτώνει και μαζευόμαστε πάλι στις καμπίνες μας. Δεν μπορώ να θυμηθώ τις ακριβείς ώρες που συνέβηκαν διάφορα γεγονότα, έχουν περάσει άλλωστε σαράντα οκτώ ολόκληρα χρόνια, αλλά θυμάμαι πως σε κάποια στιγμή, ο διοικητής της μονάδας, πεντέξι χρόνια πριν διοικητής της 31ης Μοίρας Καταδρομών, στη Στράκκα, ο γνωστός χουντικός Παπαποστόλου, μας κάλεσε σε συνάντηση στο σαλόνι του πλοίου. Μας μίλησε, για να τονώσει, ίσως, το ηθικό μας, λέγοντας διάφορες βλακείες, για τη γενναιότητα των Ελλήνων μέσα στους αιώνες, αλλά και επί λέξει το εξής: «Ζήτησα από τον καπετάνιο να μου πει αν σε περίπτωση που μας χτυπήσουν από τα υποβρύχια, τα στεγανά του πλοίου μπορούν να αντέξουν μέχρι να φτάσουμε στην Κύπρο. Και ο καπετάνιος μού είπε ότι μπορούν να κρατήσουν!». Δεν γνωρίζω πόσο μακριά από την Κύπρο είμαστε. Αν κρίνω όμως τώρα, που γνωρίζω τον συνολικό χρόνο του ταξιδιού, δεν πρέπει να είμαστε κοντά στις ακτές της Πάφου, πόσω μάλλον της Λεμεσού. Γύρισα στην καμπίνα μου προβληματισμένος με αυτά που είχα ακούσει, σε κάποια στιγμή το πλοίο ξεκίνησε, αλλά βράδυ πια, ποιος μπορούσε να δει προς τα πού ταξίδευε. Κοιμηθήκαμε –όσοι μπόρεσαν– μα κατά τις τρεις τα ξημερώματα με ξύπνησε ο συγκάτοικός μου στην καμπίνα, ανήσυχος. Είχε προηγουμένως ακούσει κάποιους παράξενους θορύβους και βγήκαμε στο κατάστρωμα για να δούμε τι γίνεται. Ησυχία! Το πλοίο ταξίδευε! Κι όταν σε λίγο άρχισε να ροδίζει η αυγή ήταν καθαρό πια ότι ναι, συνέβαινε κάτι άλλο: επιστρέφαμε στον Πειραιά ολοταχώς.

Πέμπτη, 25 Ιουλίου 1974, πριν φέξει ακόμα, φτάσαμε, αν θυμάμαι καλά, στο Κερατσίνι. Έφτανε στο τέλος του ένα ταξίδι που είχε διαρκέσει περίπου εβδομήντα πέντε ώρες αγωνίας. Στη μπουκαπόρτα ο Παπαποστόλου χαιρετούσε με χειραψία έναν-έναν από εμάς καθώς βγαίναμε για να πάμε στα σπίτια μας, ταλαιπωρημένοι. Μετά από αρκετή πεζοπορία και με την ευγενική, χωρίς αμοιβή, προσφορά ενός ταξιτζή, που συναντήσαμε στον δρόμο, γυρίσαμε στην Αθήνα και ριχτήκαμε στα άνετα καθίσματα της Σόνιας, μιας πολύ γνωστής καφετέριας στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας για έναν καφέ. Κάποιοι νεαροί δίπλα μας, μιλούσαν αμέριμνοι για ποδόσφαιρο.

Και, βέβαια, οι στρατιώτες, που είχαν αποβιβασθεί στη Ρόδο, σίγουρα σε κάποια στιγμή θα επέστρεφαν κι αυτοί στη μονάδα τους. Τους είχαν στείλει κι αυτούς στην Κύπρο για να… πολεμήσουν, αφού προηγουμένως μετέτρεψαν τους Κύπριους φοιτητές σε τουρίστες.

Ω! τι σχέδιο! Πριν την επιστροφή μας, στις 24 Ιουλίου 1974, ημέρα Τετάρτη ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γύρισε στην Ελλάδα, και από τότε η Ελλάδα κάθε χρόνο, στις 24 Ιουλίου γιορτάζει! «Γιορτή της Δημοκρατίας» την ονομάζουν. Στην πραγματικότητα γιορτάζεται μια εθνική τραγωδία. Γιορτάζεται η επέτειος, που οι Τούρκοι σκότωναν και βίαζαν. Γιορτάζεται η επέτειος που οι Τούρκοι άρχισαν να εξαφανίζουν κάθε τι το ελληνικό στην Κερύνεια, τη Μόρφου, την Καρπασία, την Αμμόχωστο. Στις μέρες μας τώρα γιορτάζεται η ισλαμοποιημένη πια κατεχόμενη πατρίδα μας.

Κι εμείς, τότε, νομίζαμε ότι μαζί με τους ελλαδίτες φαντάρους που ήταν μαζί μας, πηγαίναμε στην Κύπρο για να πολεμήσουμε. Δεν γνωρίζαμε τι σημαίνει προδοσία.

[ο Φιλελεύθερος, 26/09/2022, σελ 4]

 ΤΟ "ΡΕΘΥΜΝΟ" ΔΕΝ ΕΦΤΑΣΕ ΠΟΤΕ




15 Ιουλ 2024

ΚΑΛΟ ΒΡΑΔΥ 15ης ΙΟΥΛΙΟΥ 2024

Καλό βράδυ... 
καλή ξεκούραση... 
μας περιμένουν πιο δύσκολες μέρες... 
μέρες που δεν αναπνέουν.

[τα άσπρα πουλιά είναι ερωδιοί, 
σήμερα το απόγευμα στο Εθνικό Πάρκο Αθαλάσσας]


 

3 Ιουλ 2024

ΡΟΖΑΣ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ: 20 ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ (κριτική)


Ρόζα Βλαχογιάννη


20 διηγήματα


[από την ιστοσελίδα Koukidaki, 5 Ιουνίου 2024

https://www.koukidaki.gr]



Είναι φορές που οι αναμνήσεις πονούν και όσο και αν κοιτάς πίσω, το ποτάμι του χρόνου δε γυρίζει. Άλλες φορές πάλι, τα μάτια δακρύζουν και η ψυχή μελαγχολεί για όσα έζησες, όσα σημάδεψαν την παιδική σου ηλικία και καθόρισαν αυτό που είσαι σήμερα.

Νοσταλγείς προσπαθώντας να θυμηθείς πράγματα και καταστάσεις, ξαναζείς αλλοτινές ιστορίες του τόπου απ' τα μικράτα σου, αλλά τελικά σε κάθε πισωγύρισμα στο ιστορικό σου χρονοντούλαπο, ανακαλύπτεις εκ νέου τον εαυτό σου και τα διάσπαρτα κομμάτια συναρμολογούνται ως δια μαγείας. Ναι, εσύ ήσουν αυτό που γύρευες, δεν αμφέβαλλες ποτέ γι' αυτό. Και ό,τι σε σημάδεψε από νωρίς, καλό ή άσχημο, θα το κουβαλάς μετέπειτα σιμά σου, στο ταξίδι. Γιατί οι αποσκευές μας στην πορεία της ζωής, είναι γεμάτες από γεγονότα, πρόσωπα και τον τόπο που διαδραματίστηκαν.

Στα 20 συγκλονιστικά διηγήματα που είχα τη χαρά να διαβάσω, από την εξαίρετη πένα του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ και τις εκδόσεις Κάρβας, συνειδητοποίησα ακριβώς αυτό: ότι η παιδική και εφηβική ηλικία μάς ακολουθούν, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ενήλικη μας ύπαρξη, είναι η δική μας ιστορία και αποτύπωμα μέσα στον χρόνο.

Με την ανεμελιά της αθωότητας, με αμεσότητα, υπέροχο, μεστό λόγο και τη συγκροτημένη έμπειρη ματιά του ενήλικα, ο αγαπημένος Κύπριος συγγραφέας, σκύβει πάνω από το παιδί που υπήρξε, το παίρνει απ' το χέρι και με αγάπη διαβαίνουν μαζί την πύλη των αναμνήσεων. Τι θαυμαστά έχει να μας διηγηθεί; Όλες του οι ιστορίες, αφορούν κυρίως αποσπάσματα των παιδικών χρόνων στο χωριό του (Βασιλικά) στην Κύπρο και των εφηβικών στην Αμμόχωστο, των δεκαετιών του ΄50-΄60 και των γεγονότων που ακολούθησαν κατά την τουρκική εισβολή του 74. Αυτά τα 20 Διηγήματα αποτελούν ειλικρινή κατάθεση ψυχής, έναν τρόπο να μπολιάσει το παρόν με τις χαρούμενες στιγμές του παρελθόντος και συγχρόνως, μια ιστορική παρακαταθήκη στις νεότερες γενιές, να μη λησμονήσουν την μαρτυρική πατρίδα, την πολύπαθη Νήσο.

Γιατί η Κύπρος είναι ο καμβάς κάθε μία ιστορίας, παρούσα σε κάθε ανάμνηση, μάνα, παρηγορήτρα και ελπίδα μαζί, Είναι το καταφύγιό σου λέει στοργικά ο συγγραφέας στο παιδί, «η κρυψώνα σου όταν σ' αγγίζει το σκοτάδι» και 'κείνο... κλείνει τα μάτια και αφήνεται στα μονοπάτια της ανέμελης περιήγησης. Αλήθεια, πώς γίνεται να ξεχάσεις τους φίλους του δημοτικού, που εξερευνούσατε παρέα στο δάσος και τρέχατε με ενθουσιασμό μετά το σχόλασμα ν' ανακαλύψετε φωλιές μυρμηγκιών; (απ΄ το Γητευτής των μυρμηγκιών) Ή την καρδερίνα που βρήκε ο πατέρας σου κάτω απ' το δέντρο της αυλής και την αγάπησες τόσο που δεν ήθελες να την χάσεις; Κι όταν την ελευθέρωσες από το κλουβί, όπως σε πρόσταξε ο πατέρας, η χαρά της έγινε και δική σου; Ακόμη αισθάνεσαι την καρδιά της να χτυπά στη χούφτα σου, σαν να μην έφυγε ποτέ από κοντά σου, (απ΄ το Η καρδερίνα γύρισε)

Η συγκίνηση βλέπεις, είναι παρούσα σε κάθε γωνιά των παιδικών αναμνήσεων, Όταν ανέβηκες πρώτη φορά στο βυσσινί ποδήλατο του θείου Πέτρου, εκείνο το αξέχαστο ζεστό καλοκαίρι στα τέλη του Ιούλη κι έμαθες να ισορροπείς, Ένιωσες σαν τον Μεγαλέξανδρο πάνω στο Βουκεφάλα, όλος ο κόσμος σού ανήκε με το ποδήλατο αυτό. Όταν φεύγοντας στο χάρισε, κύματα ανείπωτης ευτυχίας σε πλημμύρισαν, (απ΄ το Ξέρεις ποδήλατο;) Γελάς ξανά στη θύμηση της Λάμπουσας του κουρείου του ξαδέρφου σου, που σε έκανε γουλί, πριν ν' ανοίξουν τα σχολεία, παρά τη θέληση σου και με εντολή του πατέρα, (απ' το Η Λάμπουσα) Θυμάσαι τις απίστευτες ρίμες που έφτιαχνε στη στιγμή και για κάθε περίσταση, με αντίτιμο λίγα νομίσματα, η ρακένδυτη γιαγιά Χατζηροδού, η ποιήτρια, όπως την ήξεραν όλοι. (απ΄ το Η αγία Ρόδη η ποιήτρια) Και βέβαια πώς να ξεχάσεις την Ελβίρα, το κορίτσι με τις ξανθές κοτσίδες, που σου άρεσε να τις τραβάς αφού για χάρη της, έμαθες να σφυρίζεις! (απ' το Η Ελβίρα)

Τις ανέμελες όμως στιγμές, διαδέχονται κι άλλες, λιγότερο ξέγνοιαστες, πολύ περισσότερο στενάχωρες. Είναι εκείνες που η μάνα πατρίδα αιμορραγεί, μετά την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων. Μέσα σε τέσσερα συγκλονιστικά αφηγήματα, διαφαίνεται όλη η θλίψη και ο μαρασμός για τις χαμένες πόλεις, τα λεηλατημένα πατρογονικά, τις αφανισμένες ζωές. Στο διήγημα Η κιθάρα, η πρόσκαιρη επίσκεψη έξω απ' το πατρικό στο κατεχόμενο χωριό, αποδεικνύεται πραγματικό σοκ για τον συγγραφέα και μια υπόσχεση να κοιτάει μόνο μπροστά. Στο Η πόλη όλη -το πιο συγκινητικό κατά τη γνώμη μου- ένας παπαγάλος πετάει ελεύθερος μετά την καταστροφή της πόλης, μελαγχολώντας με όσα αντικρίζει. Στο Επιστροφή στην ευτυχία οι αναμνήσεις σφυροκοπούν ανελέητα τον νου, στο άκουσμα ενός τραγουδιού που σηματοδοτούσε αλλοτινές ευχάριστες στιγμές της εφηβείας στην Αμμόχωστο. Και τέλος στο Ενθυμητάριο η περιδιάβαση σ' ένα μουσείο κομπολογιού γίνεται η αφορμή για να μάθουμε την τραγική ιστορία του κομπολογιού που φέρει ο συγγραφέας, στενά συνδεδεμένη με τον χαμό του πατέρα του.

Έντονα συναισθηματικό, βιωματικό, μια αληθινή αποκάλυψη, το βιβλίο με τα 20 διηγήματα, χωρίς ίχνος διδακτισμού, έχει τη δύναμη να ταρακουνήσει συθέμελα την άγνοια και αδιαφορία της σημερινής μας κοινωνίας για το δραματικό παρελθόν ενός τόπου, που δεν πρέπει επ΄ ουδενί λόγω να ξεχαστεί. Συγχρόνως σε μεταφέρει, έστω και νοερά, σε μέρη που θα ήθελες να επισκεφθείς, αν γινόταν. Το λιτό λογοτεχνικό του ύφος συνεπαίρνει, άνετα θα μπορούσε να διδάσκεται στο μάθημα των φιλολογικών στις σχολικές αίθουσες.

Και το πιο σημαντικό: στον πνευματικό σκοταδισμό των ημερών, η ζεστασιά της γραφής ως δείγμα δύναμης ψυχής του συγγραφέα, όχι μόνο αφυπνίζει, αλλά λυτρώνει.

#