κ ρ ι τ ι κ ή
της
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΔΟΣ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΗ
για το βιβλίο ποίησης του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ
ΥΔΑΤΑ ΥΔΑΤΩΝ
σημειώσεις σχεδίας
[ πηγή: η Σημερινή, 25 Δεκεμβρίου 2016, σελ. 49 ]
Από την «Καρπασία», τη «Διθαλάσσου» και τον «Πικρόλιθο» μέχρι τα «Ύδατα Υδάτων», τη φετινή ποιητική του σύνθεση, διανθισμένη με αριστοτεχνικά σχέδια και χαρακτικά της δικής του συμβολικής φιλοτέχνησης, ο ποιητής Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ καταθέτει στο πανελλήνιο στερέωμα των υψηλών δημιουργικών αναζητήσεων έντονο το αποτύπωμα της προσωπικής του σφραγίδας. Συνυφαίνοντας και πάλι με το φύσημα του Κάρβα, των εμβληματικών ιδιωτικών του εκδόσεων, πηγαία συναισθήματα και εμπνευσμένες σκέψεις με ευρηματικά νήματα περίτεχνης πλοκής, μεταπλάθει την ουσία τους σε ένα παλίμψηστο κυπριακό ανάγλυφο.
Για τούτο, ανιστορεί ποιητικά τη διαστρωμάτωση της γεωμορφολογικής του ταυτότητας και μυθοποιεί συνειρμικά την ιστορικότητα των γηγενών του καταβολών, απομυθοποιώντας ταυτόχρονα την ιστορική αλήθεια της πανάρχαιάς του μυθολογίας. Τα δόκιμα σύνεργα της σμίλης, αλλά και της παλαιότερης σκαπάνης, συναρθρώνοντας ποικιλότροπους ρυθμούς λεπταίσθητου φιλοσοφικού λυρισμού με παραδοσιακά σχήματα μιας ευάρμοστα ομοιοτέλευτης, ζευγαρωτής, ως επί το πλείστον, συνήχησης, σκάβουν βαθιά τη σκληρή πέτρα της άνυδρης προγονικής γης, για ν’ αναβλύσει από τα έγκατα της η πολύχρωμη υδατογραφία των υδάτων της. Αυτά που θα τον ταξιδέψουν στον πολλαπλασιασμό της κυματόεσσας πλημμυρίδας «με οδηγό και χάρτη» ή όπως προειδοποιεί ο υπότιτλος της συλλογής με «δελτία θυέλλης». Είναι η καταγραφή της κοσμικής καιρικής πρόγνωσης με την υπερκόσμια φωνή του Προφητάνακτος «Κύριος επί υδάτων πολλών» έως την ψαλμική επίκληση του Σεφέρη στη «Σαλαμίνα της Κύπρος»: «Φωνή Κυρίου επί των υδάτων». Υπερθεματίζει ο ποιητής: «...ποιος κατέχει τον καιρό μόνο ο θεός το ξέρει» («Ταξίδι»).
Στο σταυροδρόμι των υδάτων αυτών, συγκεκριμένα στο κομβικό σημείο των θαλασσινών ρευμάτων της Μεσογείου η Κύπρος: «μια τέλεια μικρούλα σφαίρα» της βιβλικής «Δημιουργίας», συμφωνά με το ομώνυμο προανάκρουσμα στο πεζόμορφο εισαγωγικό ποίημα του βιβλίου των 46 σελίδων, συμπεριλαμβανομένων των επεξηγήσεων στις σημειώσεις, στις εικόνες και το γλωσσάρι. Ειδικότερα, από τη «γενική σημείωση» αρύεται ο αναγνώστης τις προσλαμβάνουσες των πολλαπλών νοημάτων στα τρία πρώτα κυρίως ποιήματα: στη «Γένεση» της Νήσου από την πρωτοήπειρο «Παγγαία», που περιβαλλόταν από την Πανθάλασσα, προτού αποσπαστεί ένα θραύσμα της, η «Μεσόγειος», όπως τιτλοφορούνται, κατά σειράν, τα αντίστοιχα ποιήματα. Εκεί όπου ο ποιητής δεν μένει απλός παρατηρητής-αφηγητής, αλλά δηλώνει μέσα από εμφαντικά συμφραζόμενα περιπαθής εραστής μιας άρρηκτης διαλεκτικής σχέσης με τον τόπο του ωσεί στοργικός γεννήτορας της ζωής και της επιβίωσής του. Παραθέτουμε ενδεικτικούς στίχους, μονοτονίζοντας την πολυτονική γραφή: «...Στην αγκαλιά μου η ζωή σου / στην αγκαλιά μου / η πρώτη σου ανάσα» (Γένεσις). «Σου δίνω αλάτινα φιλιά με γεύση από μέλι / Μου δίνεις χιόνινο νερό που πίνουν οι αγγέλοι [… ] / Εδώ φυσά ο Ζέφυρος, ο Κάρβας, ο Απηλιώτης / Από ψηλά χαμογελά ο ήλιος φωτοδότης / Εκεί λυσσομανά βοριάς και σειέται όλη η πλάση / Στέκεται ο ήλιος σκεφτικός η μπόρα να κοπάσει / Γλυκοχαράζει στα δεξιά και στα ζερβά νυχτώνει / Λαγγεύω και σπαγιάζουμαι μέχρι που ξημερώνει» (Μεσόγειος). Σε πρωτοπρόσωπη, εξάλλου, αντιστικτική συγχορδία ο ποιητής αισθητοποιεί τα προαιώνια πάθη του νησιού του: «Το μαύρο φόρεμα φορώ κλαίω και αναστενάζω / Και στον γαλάζιο σου βυθό τη λύπη μου σταλάζω» (Παγγαία). Ενδεικτικός, επίσης, ο «Διάλογος» μεταξύ της δύσμοιρης πατρίδας και του θαλασσινού της περίγυρου στο ομότιτλο ποίημα: «Μ' ολόγλυκο σιτόμελο στον τόπο μας μεθούμε / Έστω κι αν μες στη χειμωνιά τα πάνδεινα τραβούμε / Ελάτε στην αγκάλη μου και με κρασί μεθύστε / Κι όλες τις πίκρες της ζωής στα τάρταρα γκρεμίστε».
Στα επόμενα ποιήματα επιχειρείται με επικοδραματουργικούς τόνους οιονεί χορικών ασμάτων η ποιητική αδεία μεταμορφωτική αξιοποίηση αρχετυπικών μυθολογικών και ιστορικών μορφών, καθώς επίσης ιστορικών γεγονότων και τόπων, που σε διαδραστικούς αλληγορικούς συσχετισμούς προβάλλουν καίρια δρώμενα της Κυπριακής Ιστορίας. Προσφυή παραδείγματα η «Αρπαγή» της Ευρώπης από τον Δία ή της «Ελένης» από τον Πάρι είτε η εκστρατεία των Περσών στην Ελλάδα μέσα από «Τα στενά» του Ελλησπόντου και η «Πολιορκία» της Τύρου των φερώνυμων ποιημάτων, που προεκτείνονται στα ποιήματα των τελευταίων σελίδων: «Η πόλις εάλω», «Μαρτύριο» και «Η πόλη όλη», που «κηλίδα ανεξίτηλη και μελανή στη μνήμη» παιδεύει τον ποιητή. Το μελανούργημα, ωστόσο, διαδέχεται το μεγαλούργημα του οράματος για την αναγέννηση όλης της πόλης του: «Ένα κομμάτι έπεσε δίπλα στο περιγιάλι / Εκεί ξαναγεννήθηκα κρατώντας πορτοκάλι».
