23 Μαρ 2019

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

 "Πόση ζωή γέννησε αυτό το θείο πλασματάκι" ... είπε ο φίλος μου ο George Miaris ...και έχει δίκαιο! Και ο κορυφαίος μας ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, που δεν αφήνει ψίχουλο να πέσει χάμω, μας απάγγειλε αμέσως δυο τρεις στίχους για τη μέλισσα που εμπνεύστηκε στη στιγμή. Σίγουρα θα το έχει τελειώσει τώρα το ποίημα του και θα είναι ακόμα ένα αριστούργημα.

[Συνάντηση των τριών μας στη σημερινή ημερίδα για τον άξιο Καθηγητή Δημήτριο Δ. Τριανταφυλλόπουλο]


18 Μαρ 2019

ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ


Καθόμουνα στα σκαλάκια τής συνεργατικής του χωριού μου, και συλλάβιζα αυτά που έβλεπα στις μεταλλικές πινακίδες της πόρτας: "φασούλι φασούλι γεμίζει το σακούλι" και "ο καθένας για όλους και όλοι για τον καθένα". Ο παππούς Παναγιώτης* , «ο γραμματικός της τράπεζας», όπως τον αποκαλούσαν, με δοκίμαζε αν μπορούσα να διαβάσω σωστά. Είχε παράδοση το χωριό μας στον συνεργατισμό. Παλαιότερα, το 1916, είχε ιδρυθεί η πρώτη Μετοχική Συνεργατική Εταιρεία**. Ήταν πρωτοβουλία του φωτισμένου και προοδευτικού δασκάλου Γεωργιάδη*** . Το πείραμα πέτυχε και στα δέκα ακριβώς χρόνια η μετοχική εταιρεία μετασχηματίστηκε στη Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία, η οποία προόδευσε. Είχε δικό της τρακτέρ, δική της αλωνιστική μηχανή και δική της «μάκινα» για το καθάρισμα του σταριού. Αργότερα ιδρύθηκε και το Συνεργατικό Παντοπωλείο του χωριού. Τα δύο ιδρύματα λειτουργούσαν με επιτυχία και η ζωή κυλούσε όμορφα στο μικρό χωριό μέχρι το μαύρο 1974, που ο διχασμός, ο φανατισμός και η αφροσύνη οδήγησαν τον τόπο στην καταστροφή. 

Η συνέχεια είναι γνωστή: μέσα σε έξι χρόνια ο Συνεργατισμός έφθασε στη χρεωκοπία. Διορίστηκε ερευνητική επιτροπή η οποία υπέβαλε έκθεση που επέρριψε τεράστιες ευθύνες στον Διοικητή Συνεργατικής Αναπτύξεως ο οποίος είχε παρερμηνεύσει τον ρόλο του, τεράστιες ευθύνες στην Κυβέρνηση, στους εκάστοτε Υπουργούς Εμπορίου και σε άλλους, ακολούθησε δίκη και κάποιοι μπήκαν στη φυλακή. Η ερευνητική επιτροπή είχε δώσει και εισηγήσεις για να μπορέσει ο Συνεργατισμός να συνεχίσει να υπηρετεί τον σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκε. Η κύρια εισήγηση ήταν η κατάργηση της θέσης του Διοικητού Συνεργατικής Αναπτύξεως και η δημιουργία Συμβουλίου Συνεργατικής Ανάπτυξης με συγκεκριμένη σύνθεση, υπήρχαν όμως και πολλές άλλες εισηγήσεις. Τι εφαρμόστηκε και τι όχι δεν γνωρίζω. Εκείνο όμως που κατάλαβα είναι ότι δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Τα κόμματα, θέλοντας να ελέγξουν τον συνεργατισμό ποτέ δεν σταμάτησαν να επεμβαίνουν. Διαχρονικά προσπαθούσαν να το πετύχουν μέσω των Επιτροπών των Συνεργατικών Ιδρυμάτων. Κάποια μεγάλα, έχοντας κομματική υποστήριξη, δρούσαν και εκτός κανονισμών υπονομεύοντας άλλα συνεργατικά Ιδρύματα.

Το 1948 είχε κυκλοφορήσει ένα βιβλιαράκι του τότε Επόπτη**** Συνεργατικών Εταιρειών και στο κεφάλαιο «Κομματισμός» αναφέρονται τα εξής: "Όπως είναι γνωστόν ο συνεργατισμός ακολουθεί την αρχήν της θρησκευτικής και πολιτικής ουδετερότητος. Τούτο σημαίνει ότι η πόρτα του συνεργατικού ιδρύματος είναι ανοικτή εις όλους όσοι έχουν ανάγκην εξυπηρετήσεως ανεξαρτήτως φυλετικής, θρησκευτικής ή κομματικής διαφοράς. Ένα συνεργατικόν ίδρυμα δεν επιτρέπεται ν΄αποτελεί μέσον προωθήσεως κομματικών σκοπών οιασδήποτε μερίδος. Οιαδήποτε πράξις τών αξιωματούχων της εταιρείας η οποία έχει κομματικόν χαρακτήρα πρέπει να καταδικάζεται. Η επιτροπεία πρέπει να ενεργεί ως αντιπρόσωπος όλων των μελών και όχι μόνον του ενός κόμματος… Ένας γνήσιος συνεργατιστής δεν μπορεί ποτέ να υποτάξει το συμφέρον του συνεργατικού ιδρύματος στο κομματικόν… Ο κομματισμός μπορεί να γίνει αφορμή διαλύσεως του συνεργατικού ιδρύματος και τότε η ζημία θα είναι γενική και οι υπεύθυνοι θα έχουν μεγάλην ευθύνην απέναντι των μελών και όλης της κοινότητος".
 

Δυστυχώς για τον τόπο, ο κομματισμός σε συνδυασμό με τη ζηλοφθονία και την απληστία, οδήγησε τον Συνεργατισμό στο οριστικό του τέλος. Και πλήρωσε ο απλός λαός∙ όπως πάντα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
 
* Παναγιώτης Χατζημιχαήλ (1896-1973), έλαβε μέρος στη Διασκεπτική του 1948, ως αντιπρόσωπος του λαού.

**Τα αγαθά αποτελέσματα του συνεταιρισμού και της αποταμιεύσεως αναπτυσσόμενα καταλλήλως υπό αξιοζήλων και φιλοπροόδων διδασκάλων ήρχισαν να γίνωνται καταληπτά και εις τα μικρά ακόμη χωρία. Ευρίσκει ούτω έδαφος να εισχωρή ο θεσμός των συνεργατικών πιστωτικών εταιρειών, αποσκοπών την απαλλαγήν των γεωργικών τάξεων από των ονύχων της τοκογλυφίας, την προαγωγήν και ευημερίαν αυτών. Ούτω από τη 18/1 Ιουλίου ιδρύθη εις το χωρίον Βασίλι της Καρπασίας Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία παρεμφερής προς ταμιευτήριον, εις την οποίαν εδόθη το επώνυμον «Δημήτηρ» με χρονικήν περίοδον ισχύος 10 έτη. Εκ του κεφαλαίου της εταιρείας ταύτης, το οποίο θα καταρτισθή εκ καταβολών των μετόχων, θα παρέχωνται δάνεια και ευκολίαι επί μετρίω τόκω εις τους έχοντας ανάγκην χρηματικής βοηθείας. «Ελευθερία» 15/7/1916.

*** Αντώνης Γεωργιάδης (1894-1970), γεννήθηκε στο Βασίλι, απεφοίτησε από το Παγκύπριο Διδασκαλείο, σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έγραψε το θεατρικό «Το Σικουέστρο» 1947 και «Υγιεινή» το 1933.

**** Κ.Μ.Αγκαστινιώτη, Οδηγίαι και Συμβουλαί προς τα Μέλη Αξιωματούχους και Υπαλλήλους των Συνεργατικών Ιδρυμάτων, Λευκωσία 1948.

17 Μαρ 2019

«Η Τέχνη θα μας ενώσει όλους μια μέρα, με μυστηριακή ένωση, χωρίς να λογαριάζει, ποιοι είμαστε, ποια είναι η πολιτική μας τοποθέτηση, η θρησκεία, οι πεποιθήσεις και τα πιστεύω μας».

Αυτά τα λόγια στριφογύριζαν στο μυαλό μου χθες καθώς διάβαζα με μεγάλη συγκίνηση την είδηση για την επιστροφή έργων Τέχνης Ελληνοκυπρίων καλλιτεχνών μέσα από ένα πρόγραμμα ανταλλαγής, που είχαν συμφωνήσει οι δύο ηγέτες, και είναι λόγια του μεγάλου τέκνου της Κύπρου Γ. Πολ. Γεωργίου. Η συγκίνησή μου ήταν μεγάλη, γιατί τα μάτια μου δεν έλεγαν να ξεκολλήσουν από τη φωτογραφία που συνόδευε την είδηση, πίνακα τον οποίο αναγνώρισα αμέσως∙ ως εκείνη τη στιγμή τον γνώριζα μόνο μέσα από μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του και δεν χόρταινα τώρα να τον βλέπω με τα χρώματά του: «Η Ξαναγέννηση της Κύπρου» -Ένα νέο κράτος γεννιέται, έργο τού Γεωργίου. Στο επεξηγηματικό του κείμενο, στην πρώτη δημοσίευση τού πίνακα στον λονδρέζικο Observer, τον Ιούλιο του 1960, έγραφε: Ένα νέο κράτος γεννιέται για τους Έλληνες και Τούρκους της Κύπρου, από τον σταυρό της Αγάπης και του Μαρτυρίου ανάμεσα από ερείπια ελληνικά, βυζαντινά, γοτθικά και απομεινάρια προαιώνιων κατακτήσεων και έρχεται μέσα στην κοινωνία των Εθνών με τη Μαγεία τριών ξένων Πρωθυπουργών.

Ο Γεωργίου ζωγράφισε δυο ζευγάρια Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων το καθένα να τραβάει τον δικό του δρόμο, κάτω από μια σημαία που δεν είναι ούτε γαλάζια ούτε κόκκινη, αλλά ζωγράφισε και τους Δούρειους ίππους, που άφησαν εδώ κι εκεί οι Βρετανοί, υποστέλλοντας τη σημαία τους από το Κυβερνείο. Η εγκυμονούσα Ελληνίδα χωρική (αριστερά), ακουμπά το κεφάλι στον άντρα της, που έχει υψωμένο το χέρι στον γαλάζιο ουρανό και την (ελπίδα στην καρδιά πως «κάποια μέρα θα γυρίσει ο τροχός»). Χαμηλά είναι η τεράστια αφύσικη πατούσα της γυναίκας. Συμβολίζει τις ρίζες, τον δεσμό της με τη γη. Οι αρχαίες κολόνες, το κυπριακό σπίτι, ένα παλιό φανάρι, ο Δούρειος Ίππος και ο Έλληνας στρατιώτης ολοκληρώνουν το μέρος αυτό της σύνθεσης. Στο άλλο μέρος είναι ένας Τούρκος στρατιώτης με τη σημαία του, ένας μιναρές, άλλος Δούρειος Ίππος και ένα τούρκικο ζευγάρι που αργοκινείται νανουρισμένο από τη φωνή που ακούγεται από τον μιναρέ.

Δεν είναι τυχαίο που το έργο αυτό χαρακτηρίστηκε ως η «Γκερνίκα» της Κύπρου, και δεν έχουν άδικο αυτοί που έδωσαν αυτό τον χαρακτηρισμό γιατί έχει πράγματι τις αναλογίες του μεγάλου έργου. Ο Πικάσο μας φανέρωσε όλη την παραφροσύνη που υπάρχει στον κόσμο και όλη τη φρίκη του πολέμου. Ο Γεωργίου με τη «Ξαναγέννηση της Κύπρου» μάς έδειξε τον συγκλονισμό και τη συντριβή του από τη μοίρα της μικρής του πατρίδας.
Έρχομαι τώρα σε κάτι άλλο που διάβασα στην είδηση και με συγκίνησε. Είναι μια φράση ενός Τουρκοκύπριου ζωγράφου, του Ουμίτ Ινατσί, μιλώντας στην εφημερίδα που είχε την είδηση: «για μένα» είπε, «η επιστροφή των έργων αυτών δεν ήταν θέμα καλής πράξης αλλά θέμα ηθικής. Αρθρογράφησα πρόσφατα, και παλιότερα προσπαθούσα να πείσω τους ανθρώπους στα κέντρα αποφάσεων ότι οι πίνακες έπρεπε να παραδοθούν στους νόμιμους δικαιούχους τους. Με ενόχλησε, που αυτά τα έργα Τέχνης των Ελληνοκυπρίων επιστρέφονται με διαδικασία ανταλλαγής».

Καθαρή και έντιμη δήλωση, ‒για μένα η σωστή επαναπροσέγγιση‒ που έφερε στο μυαλό μου τα λόγια του Γεωργίου: «Η Τέχνη θα μας ενώσει όλους μια μέρα, με μυστηριακή ένωση…». Η Τέχνη όμως, θα μας ενώσει πράγματι κάποια μέρα; Όχι, βέβαια, μοναχή της. Χρειάζεται και κάτι άλλο. Χρειάζεται και η βαθιά πίστη σε πανανθρώπινες αξίες, όπως η Ελευθερία, η Εντιμότητα, ο Σεβασμός. Η άλλη επαναπροσέγγιση ‒το ύπουλο και αχρείαστο δημιούργημα των άσσων στη διαίρεση των λαών Βρετανών (βλέπε διακοινοτικές ταραχές του 1955-59, και των Αμερικανών (βλέπε George Ball, υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ), που έκαναν τα πάντα για να διχοτομήσουν την Κύπρο για τα δικά τους συμφέροντα, τάχατες ότι οι Έλληνες και οι Τούρκοι δεν μπορούν να συμβιώσουν (όπως διαδίδει άλλωστε και η Τουρκία), δεν είναι αποδεχτή, είναι φτιαχτή, κόντρα στην ιστορική πραγματικότητα που είναι άλλη: οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι μπορούν να συμβιώσουν, όπως παλιά, αρκεί να σβήσει για πάντα εκείνο το μίασμα από τον Πενταδάκτυλο.

10 Μαρ 2019

ΠΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΕΣ




«Α, τα σπίτια μας, τα σπίτια μας / Πέτρες πάνω σε πέτρες και ξερός ο πηλός ανάμεσό τους. Χωρίς χρώμα, παρά μόνο το χρώμα της γης / Δειλά, λιτά και απέριττα / Που πρέπει να τους δώσεις το χέρι / Για να σου μιλήσουν. Φίδια φαρμακερά χιλιάδες χρόνια / Τα πολιορκούν μα δεν μπορούν να τα πατήσουν».

     Είναι στίχοι του Θεοδόση Νικολάου, από τη συλλογή του «Εικόνες», και τους θυμήθηκα σήμερα, βλέποντας την αναφορά ενός αρχιτέκτονα για τον παγκόσμιο παροξυσμό των ουρανοξυστών φέρνοντας ως παράδειγμα αυτούς της Λεμεσού. Η αναφορά έγινε στην αθηναϊκή εφημερίδα Νέα, σε διάλογο με το ερώτημα: να πάρει η Αθήνα ύψος; Διαβάσαμε, ακόμα, πριν λίγες μέρες και την είδηση για έναν νέο πύργο διακοσίων μέτρων, που προγραμματίζεται, πολύ σύντομα, να ξύσει τον ουρανό της παραλιακής Λεμεσού και θα έχει εκατόν τριανταεπτά διαμερίσματα. Χαρακτηρίστηκε «αιωρούμενος», γιατί θα υψωθεί πέραν των εικοσιοκτώ μέτρων πάνω από τους γερούς πυλώνες του. Και η είδηση μάς πληροφορεί ότι θα υπάρχουν και εγκαταστάσεις προσβασιμότητας για άτομα με ειδικές ανάγκες. Έτσι! Για να δηλώσουν την έγνοια τους για τα άτομα αυτά, μήπως και παρ’ ελπίδα δεν εγκριθεί η αίτηση οικοδόμησης, πράγμα αδύνατο φυσικά. Στον τόπο μας, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, δεν υπάρχει καμιά δύναμη, που να μπορεί να σταματήσει τους μεγάλους κυνηγούς του χρυσαφιού. Τους προστατεύει ο θεός τους στον οποίο θυσιάζουν. Και ξεφυτρώνουν βίρα όχι μόνο στη Λεμεσό αλλά και στην πρωτεύουσα και αλλού πύργοι-φίδια, πύργοι-αυγά, πύργοι μονόλογοι και πύργοι τριλογίες και όλους τους ανεχόμαστε. Πού και πού κάποιος μονολογεί και σιγομουρμουρίζει για λίγες μέρες και μετά όλα ησυχάζουν. Μέχρι τον επόμενο πύργο.

      Τα φαρμακερά φίδια, που πολιορκούν τα σπίτια μας χιλιάδες χρόνια, έχουν κερδίσει τη μάχη. Έχουν πια πατήσει στα σπίτια μας, και δεν είναι τίποτε άλλο τελικά, παρά αυτοί οι πύργοι που ξεφυτρώνουν με γοργό ρυθμό σε ολόκληρο το νησί, και υψώνουν το σώμα τους στον γαλάζιο ουρανό. Σε πόσα σπίτια τριγύρω ρίχνουν άραγε τη σκιά τους; Σε πόσα σπίτια θα εμποδίζουν τη θέα προς τη θάλασσα; Ποιές άλλες βλαβερές επιπτώσεις θα δημιουργηθούν στην περιοχή; Το πιο σίγουρο είναι η αλλοίωση του τοπίου. Η ασχήμια που θα απλωθεί σε ολόκληρη την περιοχή. Και δεν είναι μόνο αυτά. Τα βέλη δεν ρίχνονται με στόχο μόνο την αισθητική μας, στοχεύουν και στον πολιτισμό του τόπου.

     Όπως κάθε απότομη, τεράστια και πρωτοφανής αλλαγή αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και επηρεάζει την κοινωνία έτσι και τούτη εδώ η αλλαγή ξενίζει και προκαλεί φοβίες. Δεν γνωρίζω αν είναι λογική ή αλόγιστη αυτή η ανάπτυξη. Αυτό που διαισθάνομαι είναι ότι γίνεται χωρίς κάποιο σχεδιασμό που να έχει συζητηθεί και γίνει αποδεκτός πριν από την εφαρμογή. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάποιος σχεδιασμός γενικά για όλες τις πόλεις μας, θυμάμαι όμως κάτι που είπε ο μεγάλος πολεοδόμος Άγγελος Δημητρίου: τα πιο ψηλά κτήρια πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο της πόλης και να χαμηλώνουν σταδιακά προς την περιφέρεια. Μίλησε και για τα παραλιακά μέτωπα αλλά η πρότασή του ήταν για 8 έως 10 ορόφους, μεγάλους χώρους πρασίνου και όχι ουρανοξύστες. Κρίμα γιατί δεν βρίσκεται στη ζωή και είναι αδύνατο να ακούσουμε ένα σχόλιό του για τη σημερινή κατάσταση.    

     Και το όνομα του πύργου; Βέβαια, είναι πολύ σοφός αυτός που έδωσε την ονομασία σε τούτο το κολοσσιαίο κτήριο της Λεμεσού: «αύρα». Μια λέξη με τέσσερα γράμματα, που περικλείει όμως αυτό που αντιπροσωπεύει: Δύναμη! Ακτινοβολία! Μεγαλείο! Ενέργεια! Μια ζωντανή κατασκευή, που εκπέμπει τριγύρω ενέργεια όπως την ενέργεια που εκπέμπουν οι Μεγάλοι Μύστες. Μπορεί στην πραγματικότητα να μην εκπέμπεται ενέργεια από το ίδιο το κτήριο, μάλλον θα καταναλώνεται μεγάλη ενέργεια αλλά το σίγουρο είναι ότι οι εμπνευστές του θα γίνουν πιο Πλούσιοι πιο Μεγάλοι και πιο Δυνατοί.  

     Ας μην είμαστε όμως και τόσο υπερβολικοί. Ποιός είπε ότι η Αύρα θα έχει ύψος διακοσίων μέτρων; Ποιος διαδίδει αυτές τις ψευτιές; Πρέπει να λέμε την αλήθεια: ο πύργος θα είναι μόνο εκατόν ενενήντα έξι μέτρα και εξήντα εκατοστά του μέτρου!






9 Μαρ 2019

ΕΣΕΙΣ, ΠΩΣ ΘΑ ΠΑΤΕ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ



ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ
Εσείς, πώς θα πάτε στην Αθήνα;

Όταν για πρώτη φορά διάβασα για μια αρχαία επιγραφή, που αναφερόταν στον Αρίστωνα, τον γιο του Νίκωνος του Καρπασεώτη, νικητή σε αγώνες στην Αθήνα, «κέλητι τελείω», δηλαδή με ενήλικο άλογο, ένιωσα πολύ περήφανος γι αυτόν τον συντοπίτη μου, τόσο για την νίκη του όσο και για το επώνυμό του, που προσομοίαζε στο δικό μου: τον έβλεπα σαν γιο μου. Τον θαύμασα γιατί αυτόματα μεταφέρθηκα στην εποχή του, στο βάθος των είκοσι, είκοσι δύο αιώνων και διερωτήθηκα πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να ταξιδέψει ένας νέος από την Καρπασία στην Αθήνα με τα πλοία της εποχής εκείνης. Πότε είχε ξεκινήσει το ταξίδι του για τους αγώνες, πού έμενε στην Αθήνα, ποιός κάλυπτε τα έξοδά του, ποιός πλήρωσε και πόσα, και το κυριότερο, αν είχε πάρει και το άλογό του μαζί του, αν το αγόρασε ή το νοίκιασε εκεί στην Αθήνα.

Δύσκολο να απαντήσει κανένας σε τούτα τα ερωτήματα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα είχε υποστεί τεράστια ταλαιπωρία για ένα τέτοιο ταξίδι από την Καρπασία στην Αθήνα. Δεν ήταν πάντα εύκολες οι συνθήκες. Το πιο πιθανό δρομολόγιο που θα είχε ακολουθήσει σκέφτομαι πως θα ήταν αυτό: από το λιμάνι της αρχαίας πόλη της Καρπασίας –τώρα υπάρχουν μόνο τα ερείπια της– θα είχαν κατευθυνθεί προς τα παράλια της βόρειας αντικρινής ακτής και απ’ εκεί ταξίδεμα με πανιά ή και με κουπιά όλο δυτικά μέχρι τον προορισμό τους, ανάμεσα από τα νησιά του Αιγαίου. Τα ταξίδια, βέβαια, αυτά κρατούσαν μέρες πολλές.
Ο Αρίστων δεν ήταν ο μόνος∙ υπάρχει κι άλλη τιμητική επιγραφή για έναν άλλο νέο –που δεν σώζεται το όνομά του– που νίκησε κι αυτός «κέλητι πωλικώ», δηλαδή με άλογο της κούρσας πουλάρι.

Εκτός από τους αθλητές υπήρχαν κι άλλοι που επισκέπτονταν την Αθήνα; Οι γνώσεις μου δεν μου επιτρέπουν να αναφερθώ διεξοδικά στο θέμα αυτό, υποθέτω όμως ότι θα υπήρχε μια συνεχής διακίνηση πολιτών μεταξύ της Κύπρου και του ελλαδικού χώρου, αρκετά σημαντική. Θα έλεγα ότι θα υπήρχε μια συνεχής εμπορική και πολιτιστική δραστηριότητα, που στα επόμενα χρόνια μάλλον θα ατονούσε, κατά διαστήματα, μέχρι τις μέρες μας, που αναζωογονήθηκε ξανά.

Τώρα τα ταξίδια μας δεν γίνονται με μικρά πλοιάρια. Τα πλοιάρια έγιναν τεράστια κρουαζιερόπλοια. Πριν λίγα χρόνια, απολαμβάναμε τριήμερα ταξίδια στην Αθήνα, μέσω Βηρυτού και Αλεξάνδρειας ή μέσω Ρόδου και Κρήτης, τώρα όμως ταξιδεύουμε με αεροπλάνα και φτάνουμε γρήγορα στον προορισμό μας μέσα σε μια ή μιάμιση ώρα με άνεση, το πολύ να πέσουμε σε κάποια κενά αέρος, που θα μας ταρακουνήσουν για λίγο.

Το διαδίκτυο έκανε ακόμα πιο εύκολο το ταξίδι μας. Μέσα σε λίγα λεπτά το οργανώνουμε –επιλέγουμε, ακόμα, και τη θέση μας στο αεροσκάφος. Επιθυμούμε δεξί παράθυρο; Προτιμούμε αριστερό; Διάδρομο; Ή μήπως θέση προνομιακή πίσω ακριβώς από το πιλοτήριο, για να έχουμε εξαιρετική υπηρεσία από τις πανέμορφες αεροσυνοδούς, που πηγαινοέρχονται για να μας προσφέρουν αρχικά μια καραμέλα και αργότερα το γεύμα ή το δείπνο, ανάλογα με την ώρα κι ύστερα τον καφέ μας ή το κρασάκι μας μέχρι την προσγείωση. Όπως και να το κάνουμε σήμερα το ταξίδι στην Αθήνα με αεροπλάνο είναι μια απόλαυση.
Πολύ συχνά με παίρνει στο τηλέφωνο ένας φίλος για να μου πει πόσο όμορφα πέρασε το τριήμερο του στην Αθήνα. Μου περιγράφει τι είδε στην Ερμού μέχρι το Μοναστηράκι και την Ακρόπολη και τι ψώνισε. Μα τα ίδια κάνω κι εγώ. Κάθε τόσο πετάγομαι στην Αθήνα για καμιά βδομάδα και τη βγάζω κυρίως στα βιβλιοπωλεία και στα θέατρα. Και είναι τόσο όμορφα κάθε φορά.

Η είδηση που διαβάσαμε όμως, αυτές τις μέρες μας προσγείωσε: απογειώθηκαν τα ναύλα από και προς την Ελλάδα. Φαίνεται ότι οι αεροπορικές εταιρείες θέλοντας να αυξήσουν τα κέρδη τους –αχ! αυτή η δίψα για το χρυσάφι– αύξησαν κατά πολύ τα ναύλα δημιουργώντας μεγάλη αναστάτωση στον κόσμο που ταξιδεύει. Χωρίς να σκεφτούν το πρόβλημα που θα δημιουργήσουν, σε χιλιάδες κυρίως φοιτητές και εργαζόμενους, εκεί και εδώ.

Αχ! πόσο πεθύμησα να ταξιδέψω με καράβι. Κι ας είναι τρεις ολόκληρες μέρες να φτάσω στην Αθήνα!

7 Μαρ 2019

ΠΛΑΚΑ ΚΑΙ ΚΟΝΤΥΛΙ Ή ΤΑΜΠΛΕΤΑ;



ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ
Πλάκα και κοντύλι ή ταμπλέτα;

Ανήκω στη γενιά που δεν γνώρισε την «πλάκα» με το «κοντύλι» της. Είχε καταργηθεί λίγα χρόνια πριν. Ξεκίνησα το σχολείο με μια μικρή ξύλινη βαλιτσούλα, που χωρούσε όλα τα τετράδια και τα βιβλία μου. Στις μεγαλύτερες όμως τάξεις χρησιμοποιούσα τις χακί μπαλάσκες που μου έραβε η μάνα μου∙ δεν ήθελα να ξεχωρίζω από τους συμμαθητές μου που είχαν παρόμοιες. Από την εποχή εκείνη κρατάω το υπέροχο άρωμα που είχαν τα βιβλία, το άρωμα τού μελανιού στο τυπωμένο χαρτί.
   Η πλάκα ήταν ένα μικρό μαύρο πινακάκι πάνω στο οποίο έγραφαν, χρησιμοποιώντας το κοντύλι, όπως ακριβώς γράφουμε με μια κιμωλία στον μαυροπίνακα κι έσβηναν ό,τι ήταν γραμμένο επάνω, χρησιμοποιώντας ένα σφουγγάρι, συνήθως δεμένο με ένα σπαγγάκι. Το μέγεθος της πλάκας με το ξύλινο πλαίσιο της ήταν περίπου δεκαπέντε επί είκοσι εκατοστά κι οι μαθητές τη χρησιμοποιούσαν για να μελετήσουν γράφοντας και σβήνοντας λέξεις και αριθμούς, χωρίς να χρειάζεται να …φορτίσουν την πλάκα.
   Με την κατάργησή της, τα βιβλία και τα τετράδια άρχισαν να γίνονται ολοένα και πιο πολλά και οι μικροί μαθητές βρέθηκαν με βαριές τσάντες, που αργότερα έγιναν τσάντες-καρότσια. Ένας καθημερινός βραχνάς. Σχεδόν πάντα οι τσάντες μεταφέρονται από τους ίδιους τους γονείς στο σχολείο γιατί τα μικρά παιδάκια δεν μπορούν να σηκώσουν τόσο βάρος.
   Τίποτε όμως δεν μένει για πολύ το ίδιο. Όλα αλλάζουν. Ο κόσμος προχωρεί, ανεβαίνει τον ανηφορικό του δρόμο και βρίσκει λύσεις σε κάθε πρόβλημα.
   Τα βαριά βιβλία, δίνουν τη θέση τους σήμερα στις ταμπλέτες, ένα εργαλείο στις ίδιες διαστάσεις με την παλιά πλάκα, μόνο που τώρα αντί για κοντύλι μπορείς να χρησιμοποιήσεις το δάκτυλό σου για να γράψεις, να σβήσεις ή να φυλλομετρήσεις ένα βιβλίο που είναι φυλαγμένο στη μνήμη του ή να το «κατεβάσεις» από το «διαδίκτυο». Μια τεράστια αλλαγή. Έχουν μπει στη ζωή μας οι νέοι όροι που οδηγούν σε έναν κόσμο μαγικό. Κι εμείς, ακόμα, που οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και ο ψηφιακός κόσμος δεν είναι δεδομένα αλλά τα έχουμε ζήσει εν τη γενέσει τους, κάθε μέρα βρισκόμαστε μπροστά σε κάποια έκπληξη. Κάτι που νομίζαμε ότι δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί να, τώρα που γίνεται. Οι νέοι όμως, που χρησιμοποιούν την νέα τεχνολογία ενδιαφέρονται πιο πολύ για επικοινωνία και για πιο πρακτικές χρήσεις. Μέσω των παιχνιδιών έμαθαν να χειρίζονται τις συσκευές επιδέξια, και μέσω άπειρων εφαρμογών να λαμβάνουν τη βοήθεια που τους χρειάζεται στη ζωή ή τις σπουδές τους.
   Πολλοί γονείς, και κυρίως οι παππούδες, είναι λίγο απογοητευμένοι βλέποντας τους εγγονούς τους να είναι απορροφημένοι στις συσκευές τους και να μη τους δίνουν σημασία. Κι όταν τους ρωτάνε, αυτοί απαντούν μονολεκτικά χωρίς να γυρίζουν το κεφάλι. Πάει η βόλτα στα βιβλιοπωλεία με τον εγγονό∙ ανήκει στο παρελθόν. Τώρα η βόλτα γίνεται στα πολυκαταστήματα για να αποκτηθεί η τελευταία έκδοση της ταμπλέτας ή του κινητού τηλεφώνου.
   -Πάει, καταστράφηκε η νεολαία, άκουσα να μονολογεί ένας παππούς, βλέποντας τον εγγονό του να παίζει ένα ακατανόητο γι αυτόν παιχνίδι σε κάποιο πολυκατάστημα. Θυμήθηκα μια παλαιότερη εποχή, τότε που είχαν διαδοθεί πλατιά στον κόσμο οι απλές υπολογιστικές μηχανές. Έλεγαν τότε ότι τα σχολεία θα βγάζουν τούβλα γιατί οι μαθητές δεν θα είχαν την ευκαιρία να ακονίσουν το μυαλό τους, αφού όλα θα ήταν έτοιμα με το πάτημα κάποιων κουμπιών στην υπολογιστική τους μηχανή. Δεν γνωρίζω αν αυτοί που το έλεγαν μπορούσαν να χειριστούν τον λογαριθμικό κανόνα για να κάνουν πολύπλοκες πράξεις, το μόνο σίγουρο, βεβαίως, είναι το γεγονός ότι έπεσαν έξω. Τα σχολεία δεν βγάζουν τούβλα, και καλά κάνουν τώρα να μοιράζουν και ταμπλέτες στους μαθητές. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αποδεχτούν εύκολα κάτι το νέο, υπάρχει μια φοβία, αργά ή γρήγορα όμως είναι αναγκασμένοι να προσαρμοστούν. Έτσι προχωρεί ο κόσμος!
   Όσο για το τυπωμένο βιβλίο, πιστεύω πως δεν έχει ολοκληρώσει τη ζωή του, απλώς γίνεται πρωτεϊκό και στο μέλλον μόνο εκπλήξεις μπορούμε να περιμένουμε.
   «Οι νέες τεχνολογίες και η προώθησή τους στην εκπαίδευση αποτελεί στόχο υπό έμφαση», δήλωσε χθες ο Υπουργός Παιδείας και καλώς το είπε∙ είναι εκ των ων ουκ άνευ.
   Μέχρι την επόμενη επανάσταση.