1 Μαΐ 2025

ΝΤΙΝΟΣ ΤΟΥΜΑΖΟΣ: για το βιβλίο "ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"


Η ιστορία πάτησε γερά το πόδι της σε τούτο τον τόπο και η αποικιοκρατία άφησε οδυνηρό αποτύπωμα. Η οικογένεια τού Ντίνου Τουμάζου, από την Αμμόχωστο το γνωρίζει πολύ καλύτερα από τον καθένα μας. Τον ευχαριστώ που διάβασε το βιβλίο μου και το κείμενό του, που ανάρτησε στο facebook, με συγκίνησε. Πιο κάτω λίγα μόνο λόγια για το βασικό όραμα και τη δραστηριότητά του, από τον ίδιο.
   
Έκφραση της όλης φιλοσοφίας και βιοθεωρίας μου αποτελεί η διεθνής δεξαμενή σκέψης Agora Dialogue της οποίας είμαι συνιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής. Το όραμά μου για έναν καλύτερο κόσμο: έχω την τύχη να μοιράζομαι με αξιόλογους συνιδρυτές-συνεργάτες, διαπρεπείς επιστήμονες, αγωνιστές της ειρήνης, ανθρώπους με κοινωνικές και περιβαλλοντικές ευαισθησίες όπως η αρχαιολόγος δρ Jenny Webb, η καλλιτέχνις Kate Durham, ο νομικός Julian Burnside (Αυστραλιανό Βραβείο Ειρήνης), o πρόεδρος του Ανατολικού Τιμόρ δρ José Ramos-Horta (Νόμπελ Ειρήνης), ο Ελληνικής καταγωγής Νοτιοαφρικανός νομικός George Bizos, κ.ά.

ΝΤΙΝΟΣ ΤΟΥΜΑΖΟΣ

The worst thing that colonialism did was to cloud our view of our past (Barack Obama)

Εμβριθής, διεισδυτικός, οξυδερκής και βαθύς γνώστης του αντικειμένου με το οποίο καταπιάνεται ο πολυτάλαντος Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ, αποκαλύπτει μέσα από την περιπετειώδη μικρογραφία της εποχής και αποτυπώνει ευθαρσώς και με υποδειγματική ακρίβεια αλλά και παραδειγματική ευαισθησία, τους διαχρονικούς Γολγοθάδες του κόσμου, ζωγραφισμένη κυρίως στο περιορισμένο περιβάλλον της κατεχόμενης τώρα περιοχής μας.

Μεγάλη Πέμπτη παρέλαβα και διάβασα απνευστί το καλαίσθητο πόνημά του "Όταν σωπάσαν τα πουλιά" (*) με την αφειδώλευτα γενναιόδωρη αφιέρωσή του που στην πραγματικότητα αντανακλά και καταδεικνύει την δική του έγνοια και αγάπη για τον τόπο μας και τους ανθρώπους του.

Μεγάλη Εβδομάδα στην ουσία η λογοτεχνική περιγραφή της εποχής που καταπιάνεται με όλα τα γνωστά χαρακτηριστικά της χωρίς τελειωμό εκμετάλλευσης, της απληστίας, της κακεντρέχειας, της αγωνίας και του αγώνα για επιβίωση και μια καλύτερη ζωή.

Συναρπαστικό ανάγνωσμα, θυμίζει στους παλαιότερους άλλες εποχές που δυστυχώς επαναλαμβάνονται σε άλλες μορφές καθημερινά, αφού στηρίζεται σε πολλά συγκεκριμένα και ευρέως γνωστά πρόσωπα και αληθινά γεγονότα.

Με βαθιά πίστη και την προσδοκία της Ανάστασης, οι ήρωες του πασχίζουν μέσα από τις αδυναμίες τους, παλεύουν αντιξοότητες, μέσα από εμπειρίες που αντικατοπτρίζουν τις σκληρές και δυσβάστακτες πραγματικότητες όλων των εποχών.

Αποικιοκρατία, κακοδαιμονία, εκμετάλλευση, φτώχεια, μετανάστευση…

Ο τολμηρός κεντρικός του ήρωας, όπως σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό οι υπόλοιποι, παλεύουν με τους δαίμονες τους, τολμά και διαδραματίζει καθοριστικό και αποφασιστικό ρόλο.

Ο Νίκος επικεντρώνεται με ξεχωριστή προσοχή και σεβασμό στο κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής, αναδεικνύοντας την διορατικότητα και προνοητικότητα νούσιμων, στοχαστικών, προικισμένων ή/και καλλιεργημένων ανθρώπων της εποχής και παραπέμπει ουσιαστικά στην παγκοσμιότητα του φαινομένου της αποικιοκρατίας αλλά και των επιπτώσεων της, βίους παράλληλους τις εποχές της αποικιοκρατίας.

Ομολογώ πως τα λόγια (μου) είναι πολύ φτωχά για να περιγράψω χωρίς να αδικήσω το εξαιρετικό πόνημα του Νίκου το οποίο συστήνω ανεπιφύλακτα.

* A Must read book!

22 Απρ 2025

ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ: για το βιβλίο "ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"


ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
για το βιβλίο
"ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"
...
Το χάρηκα το βιβλίο σου με τα λαλίστατα πουλιά –η σιωπή τονίζει εμφανέστερα αυτό που αποκρύβει. Το μυθιστόρημά σου είναι κεντημένο με ιστορίες που συναρμολογούν σπονδυλωτά ένα όλον, το οποίο υποκρύπτει πτυχές και αφανέρωτα επεισόδια του βίου. Φιλοδόξησες να χωρέσεις μια ολόκληρη εποχή μέσα από την ατομική ιστορία προσώπων που θεμελιώνουν εντέλει το δικό σου πρόσωπο. Η ιστορία των προγόνων είναι η μαρτυρία του προσώπου σου, όπως διαμορφώνεται από τα επιστρώματα (αν μη και τις επιχώσεις) των επιμέρους στοιχείων. Θέλω να πω, επιχειρείς να ανασυστήσεις μια εποχή, έναν πολιτισμό (στιβαρά λαϊκό, που δένεται με τον ψυχισμό και την αδρότητα του αυθεντικού κυπριώτικου Είναι) μέσα από την αναπαράσταση προσώπων και ιδεών, όπου χωνεύονται οι απαρχές και η μετεξέλιξη της νεότερης ιστορίας μας. Πέρα από τις αφηγηματικές αρετές του και την άρτια γλώσσα του, το βιβλίο σου αξίζει να κριθεί και ως ντοκουμέντο που αναπτύσσει, σαν σε μαυρόασπρη κινηματογραφική ταινία –και προφανώς μεθερμηνεύει– τους όρους ζωής και τον χαρακτήρα των γηγενών του νησιού μας. Η κεντρική γραμμή δεν αποκλίνει από τον ελληνικό χαρακτήρα των βασανισμένων κατοίκων της Κύπρου μας. Είναι διάχυτη σ' αυτό η αίσθηση της γης, η μυρωδιά του χώματος, ο αγώνας και το άκαμπτο πείσμα για μια καλύτερη ζωή, πλαισιωμένη από τα εθνικά οράματα αλλά και τα πάθη, και φυσικά την ανθρώπινη καρδιά. Συμπερασματικά, το βιβλίο σου πάλλει από τη λαχτάρα σου να χαράξεις το ιστορικοπολιτικό και ζωικό πλαίσιο ανθρώπων που κινούνται από μια εν εξελίξει ιστορία, της οποίας ο τροχός κινείται αργά παρέχοντας την ψευδαίσθηση του αδιατάρακτου. Κάτω από αυτό το επίστρωμα, υπομνηματίζονται κοχλάζοντα επεισόδια και διακινούνται παντός είδους άνθρωποι που συνιστούν ένα είδος ψηφιδωτού (ή μάλλον τοιχογραφίας) μιας περασμένης και τόσο καθοριστικής για το πρόσωπό μας εποχής. Λέω "πρόσωπό μας" και όχι πρόσωπό σου, γιατί το μυθιστόρημά σου κατορθώνει να μετατρέψει το ατομικό σε καθολικό, και αυτό ίσως να είναι η πιο μεγάλη αρετή του βιβλίου σου.

[Προσωπογραφία (λεπτ) του Ανδρέα Δεβετζή] 

8 Απρ 2025

ΛΑΒΔΑΝΟ, ΚΙΣΤΟΣ ή ΛΕΟΥΤΙ

λάβδανο ή κίστος ή λεούτι

Εκτός από τις ακακίες, που αυτή την εποχή είναι βαρυφορτωμένες με το θερμό κίτρινο χρώμα λουλούδια τους, τα υπόλοιπα λουλούδια του δάσους, εδώ και μια τετραετία σχεδόν, σπανίζουν γιατί, δυστυχώς, η γη διψά, οι θάμνοι διψούν, τα δέντρα διψούν! Τι χειμώνας κι αυτός! Έτσι, στο σημερινό μου περπάτημα χάρηκα γιατί συνάντησα και φωτογράφισα άνθη της ξισταρκάς.

Είναι το λάβδανο ή κίστος ή λεούτι∙ έτσι το λέγαμε στο χωριό μου! Και οι μέλισσες, σμήνος, να πολιορκούν στενά τα λιγοστά τους λουλούδια!

 

3 Απρ 2025

ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ: Η μαγεία του μύθου, "όταν σωπάσαν τα πουλιά"

 

Θεοδόση Πυλαρινός
Ομότιμος Καθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου
Η μαγεία του μύθου, 
«όταν σωπάσαν τα πουλιά»... 

["Διόραμα", διμηναίο περιοδικό τεχνών και πολιτισμού, τχ. 59, σελ, 30]


Αν δεν υπήρχε το «Επιμύθιον» στο τέλος του βιβλίου, δεν θα μπορούσε ο αναγνώστης να υποψιαστεί ότι το μυθιστόρημα του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ στηρίζεται σε αυθεντικά ιστορικά πρόσωπα και απολύτως αληθινά γεγονότα. Από την άλλη πλευρά, πάλι, θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι το επιμύθιο αυτό αποτελεί μια μεταμοντέρνα «κατασκευή» του συγγραφέα, με την παραπλανητική αξιοποίηση του όρου, όπου ο μύθος έχει καίρια θέση.

Ο συγγραφέας, όμως, δεν παραπείθει, δεν παίζει με τον μύθο· το ιδιότυπο επιμύθιο του όντως περιλαμβάνει το ιστορικό πλαίσιο, εντός του οποίου εξελίσσεται το έργο του· παράλληλα μας ανοίγει διάπλατα την πόρτα του εργα­στηρίου του και μας αφήνει να κρίνουμε τον τρόπο που εργάστηκε. Επομένως, και τα πρόσωπα είναι γνήσια και τα πράγματα και οι επιμέρους περιγραφές, ώστε με πρώτη ματιά θα αποφαινόταν ο αναγνώστης ότι πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα.

Ωστόσο, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι δεν είναι έτσι· ότι η αντικειμενική αυτή πραγματικότητα και το ιστο­ρικό περίγραμμα της, χάρη στις τεχνικές του συγγραφέα, μυθοποιούνται και αποκτούν διαχρονική εμβέλεια, υπερβαί­νοντας τα πρόσωπα που τα έζησαν· και ότι η ιστορία μετα­βάλλεται σε μυθιστορία, αφού το ιστορικό έρμα μεταβολί­ζεται και γίνεται μύθος· και, ακόμα, πως τα πρόσωπα μετα­μορφώνονται σε μυθιστορηματικά σύμβολα, όταν ο χρόνος παρέλθει και η ηθική αξία των αφηγουμένων έχει αναγάγει σε μορφές πρωτότυπες τους ήρωες και σε εποχή ηρωική τον καιρό που συνέβησαν αυτά.

Η εποχή που εκτυλίσσεται η ιστορία, είναι εμβληματική για την Κύπρο, τον χώρο δράσεως. Επίσης –αυτό υπάγεται στα ευεργετήματα του βιβλίου και στην οξυδέρκεια του συγγραφέα–, το χρονικό αυτό διάστημα δεν έχει αξιο­ποιηθεί λογοτεχνικά, δεν έχει μνημειωθεί δηλαδή, εκείνη δε που αθανατίζει τα μεγάλα συμβάντα είναι η τέχνη του λόγου. Από το 1879 αρχίζει η αφήγηση, έναν μόλις χρόνο μετά την εγκαθίδρυση της αγγλοκρατίας, η οποία καλλι­έργησε δυσβάσταχτες και γι' αυτό δραματικές προσδο­κίες στους Κύπριους, κατά το πρότυπο της Επτανήσου και αργότερα της Κρήτης, στοιχείο με ιδεολογική χροιά, πρόσφορο στη μυθοπλασία. Η Ένωση με την Ελλάδα ήταν το όραμα σε αντίθεση με τις διαψεύσεις που προκάλεσε η αφομοιωτική πολιτική των Άγγλων. Αυτή την τραγική ματαίωση αφήνει να διαρρέει στην αφήγηση του ο συγγρα­φέας, διηγούμενος το δράμα ενός καταπιεσμένου από τους Τούρκους λαού. Επένδυσαν οι Κύπριοι στην αγγλική πολιτική και απατήθηκαν οικτρά. Πρόκειται για τις ρίζες της κυπριακής τραγωδίας, η οποία εξακολουθεί υφιστά­μενη χωρίς λύση, με τίσεις συνεχείς, ανύπαρκτου όντος ενός από μηχανής θεού. Αυτή η διαδρομή, περιπετειώδης, αιματηρή, άπελπις, με εξάρσεις και προδοσίες, με αγώνες και συμβιβασμούς, αυτή η κακοδαιμονία των 140 χρόνων μετατρέπεται σε μύθο για τον σύγχρονο αναγνώστη, με γνήσια, παραδόξως, ιστορικά υλικά. Τον προβληματίζουν οι απώλειες, τον απελπίζουν οι χαμένες ευκαιρίες, τον μεταρσιώνουν οι πείσμονες αγώνες για την ελευθερία, τον τονώνει η αντοχή του νησιού, συναισθήματα αντιφατικά, βασικά ωστόσο δομικά υλικά του μύθου.

Από τη λεπτομέρεια και τα επί μέρους προς το όλον: από τον περιορισμένο φυσικό και κοινωνικό χώρο μιας κωμοπόλεως, τα ήθη και τις συνήθειες, τις συγκρούσεις και τις ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές· και από τα ήθη και τα πάθη των ανθρώπων του χώρου αυτού, με πρωταγωνιστή τον ιερέα Παπαγιάννη, τον Παπασπάθα, πρόσωπο διαφορε­τικό από τα συνήθη, μυθικό για τις ευεργεσίες και τα ανομήματά του, για τις αντεγκλήσεις του με φορείς και θεσμούς της πατρίδας του, για τις ερωτικές παρεκτροπές του –άλλη σύγκρουση αυτή ανάμεσα στη φύση και την εκκλησια­στική ηθική· από όλα αυτά και πολλά άλλα, φαινομενικά ασήμαντα και καθημερινά, μυθικά όμως από τις αντιφάσεις, τις διαφορές και τις αντιθέσεις τους προς τη λογική και την καθεστηκυία τάξη, ο συγγραφέας παραπέμπει στο μείζον, μεγιστοποιώντας και μυθοποιώντας έτσι τα επιμέρους. Οι άνθρωποι του μυθιστορήματος με τις πράξεις τους αποτε­λούν σμικρύνσεις της μεγάλης εικόνας, των διαφορών του κυπριακού λαού, των αναστολών του, των λαθών και των παραπλανήσεων, των ονείρων και των ατυχιών του.

Το μεγάλο προτέρημα του συγγραφέα είναι η ανάδειξη του ανθρώπου. Με οξυδέρκεια περιγράφει τους ήρωες του, την εξωτερική εμφάνιση, τις κινήσεις, τις σκέψεις, τον εσωτερικό τους κόσμο. Είναι ήρωες αληθινοί, των οποίων τα καίρια γνωρίσματα φροντίζει να προβάλλει. Είναι μορφές ιδιότυπες, ολοκληρωμένες, αντιφατικές. Αυτές οι αντιφάσεις και τα πάθη τους τούς καθιστούν ξεχωριστούς χαρακτήρες.

Η τέχνη πρέπει να ερεθίζει τον αναγνώστη, να τον προβληματίζει και να τον επαναφέρει με θέσεις στην πραγ­ματικότητα, τονίζοντας πόσο σκοτεινή είναι η ψυχή του ανθρώπου, αφού κρύβει μέσα της έναν άγνωστο και απρό­βλεπτο κόσμο. Εκθέτει, λοιπόν, σε κοινή θέα τους ήρωες του ο συγγραφέας, για να φτάσει σταδιακά, μέσα από τις πράξεις οι οποίες τους χαρακτήρισαν ή τους στιγμάτισαν, στην ουσία της ύπαρξής τους. Είναι η ζωή τους η ίδια δηλαδή που τον εμπνέει, ενταγμένη στην καθημερινότητα, η οποία φθείρει, αμβλύνει και οδηγεί σε παρεκτροπές.

Ο συγγραφέας λοιπόν από τα ελάσσονα, τους απλούς εν προκει­μένω ανθρώπους, ανάγεται στο μείζον, στην ιδέα, στη σφαιρική εικόνα, και μέσα από την ποικιλία των εκδηλώσεων τους οδηγείται στη μυθοποίηση της εποχής που εξετάζει. Ακολουθεί την αρχή του Τσέχωφ ότι το δράμα τελείται στην ψυχή του ανθρώπου, όχι στις δραματικές εκδη­λώσεις του, που αποτελούν απλώς μορφή εξωτερίκευσης. Με άλλα λόγια, η αναστροφή των ηρώων στη ζωή, αυτή αποτελεί την πηγή των βιωμάτων και των συμπεριφορών τους, αυτή διαπλατυνόμενη αποτυ­πώνει την κοινωνία, την πατρίδα, το έθνος τους.

Πολυπρόσωπο το μυθιστό­ρημα, κάθε πρόσωπο, με κορυφαία μορφή τον Παπασπάθα συμβάλλει στην προσπάθεια αποτύπωσης του κυπριακού χώρου, εξαγιάζοντας συγκεκριμένες περιοχές, αναδεικνύοντας ήθη, την παράδοση, την ιστορία και την κοινωνία της Κύπρου για το ικανό διάστημα των σαράντα πέντε περίπου ετών. Είναι μια εποχή κρίσιμη, ρομαντική στις ελπίδες που καλλιεργεί, νεοφώτιστη γι' αυτό και αγνή, αβέβαιη και εύπιστη, ακόμα και φανατική. Εποχή, ωστόσο, ηρωική. Όλοι πληρώνουν το τίμημά τους, την ασάφεια, την αβεβαιότητα, τη φθορά της ζωής. Ο ελληνισμός της Κύπρου προβάλλει έκτοτε αδικαίωτος παρά τις θυσίες του, η κυπριακή ταυτότητα παρουσιάζεται, όπως όλα, μέσα από τον μικρόκοσμο των ηρώων.

Παρά τη φυσική ροή της διήγησης, παρά τη συνεπή ακολουθία της ιστορίας, ο ιστορισμός αμβλύνεται και τη θέση του καταλαμβάνει η υπέρβαση της ιστορίας με τη μυθική διάσταση που εκλαμβάνει ο κεντρικός ήρωας, με τα πάθη, τους πόθους, τα σφάλματα και την άρνησή του να ακολουθήσει την πεπατημένη. Γι' αυτό και θα θεωρηθεί προδότης ή άγιος, Ιούδας αλλά και σωτήρας, ιερέας συνετός αλλά και επιρρεπής στα πάθη της σαρκός, αρνητής του κατε­στημένου αλλά και ιδεολόγος πατριώτης, ευεργέτης αλλά και ύποπτος. Διχόνοιες, ανταγωνισμοί, ποικίλες διαφορές (πολιτικές, οικονομικές, θρησκευτικές) δημιουργούν ένα γνησίως μυθολογικό πλαίσιο· και οι απαραίτητοι για τη δραματικότητά τους θάνατοι και οι έρωτες –είναι τολμηρή η κοινοποίηση, με τον πολύ προσεκτικό παρά ταύτα τρόπο του αφηγητή, της ερωτικής ζωής του παπά, εκείνο δε που την εξαγιάζει είναι το γεγονός ότι φαντάζει τρυφερά ανθρώπινη.

Επανέρχομαι κοντολογίς από εκεί όπου ξεκίνησα: Η ιστορία είναι το έναυσμα. Οι ήρωες καθίστανται διαχρονικοί, δηλ. κλασικοί, διότι μπορεί να διαδραματίσουν τους ίδιους ρόλους σε όποιον άλλο τόπο και εποχή. Το πατριωτικό στοιχείο και η εθνική ψυχή αφορούν αναπό­σπαστα την Κύπρο κατά τα πρώτα χρόνια της ημιελεύθερης ενηλι­κίωσής της κάτω από τον δολερό αγγλικό ζυγό. Αφορμή συνεπώς η ιστορία, ελατήριο η φαντασία, πεμπτουσία και αποτελεσματική δύναμη ο δημιουργούμενος μύθος, ο δρόμος για το όνειρο, η ορμή για τη δικαίωση του προμηθεϊκού ανθρώπου.

Οι επιδόσεις του συγγραφέα είναι γνωστές: δόκιμος διηγημα­τογράφος, ευαίσθητος ποιητής, με έργα που προσέχθηκαν από την κριτική και διαβάστηκαν. Δοκίμασε τις δυνάμεις του και στο σύνθετο είδος του μυθιστορήματος, αξιο­ποιώντας τις πρότερες εμπειρίες και επιστρατεύοντας την ποιητική του φλέβα ώστε να αιματώσει το δύσκολο και απαιτητικό μυθιστόρημα. Το σύνολο του έργου του, ποιητικό και πεζογραφικό, τον καθιστά συνε­χιστή μεγάλων ελλήνων δημιουργών, οι οποίοι είτε κατέ­στησαν πανελλήνιο και πανανθρώπινο το πυρηνικό υλικό της ιδιαίτερης πατρίδας τους (όπως ο Αλέξανδρος Παπαδια­μάντης τη Σκιάθο), είτε περιέγραψαν και αθανάτισαν στους αιώνες κρίσιμες εθνικές στιγμές (όπως η Διδώ Σωτηρίου ή ο Στρατής Δούκας, που εστίασαν τον φακό τους στο μικρα­σιατικό δράμα). Ο Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ τάχθηκε να καταγράψει και να μυθοποιήσει την τραγικότητα της γλυκείας χώρας Κύπρου. Το εν λόγω μυθιστόρημα δικαίωσε και ειδολογικά αυτή την προσφορά του και υπόσχεται, αν διακρίνουμε σωστά, συνέχεια, την οποία εξάλλου εμμέσως ο ίδιος έχει προμηνύσει.


20 Μαρ 2025

ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ: Η μαγεία του μύθου, "Όταν σωπάσαν τα πουλιά"...

ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ
Η μαγεία του μύθου, 
"ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ"...

Ο ομότιμος Καθηγητής της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ [Θεοδόσης Πυλαρινός] συνάντησε το μυθιστόρημά μου ΟΤΑΝ ΣΩΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ! Θέλω να τον ευχαριστήσω για την ξεχωριστή διεισδυτική του κριτική ματιά στο βιβλίο μου, που μου έδωσε πολλή χαρά και κουράγιο για να συνεχίσω για το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας. Την εργασία του αυτή προτίθεται να δημοσιεύσει σε λογοτεχνικό περιοδικό σύντομα. Με την άδειά του, δημοσιοποιώ, πιο κάτω, ένα πολύ μικρό απόσπασμα από το κείμενό του.

ΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:

...Πολυπρόσωπο το μυθιστόρημα, [του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ "Όταν σωπάσαν τα πουλιά"], κάθε πρόσωπο, με κορυφαία μορφή τον Παπασπάθα συμβάλλει στην προσπάθεια αποτύπωσης του κυπριακού χώρου, εξαγιάζοντας συγκεκριμένες περιοχές, αναδεικνύοντας ήθη, την παράδοση, την ιστορία και την κοινωνία της Κύπρου για το ικανό διάστημα των σαράντα πέντε περίπου ετών. Είναι μια εποχή κρίσιμη, ρομαντική στις ελπίδες που καλλιεργεί, νεοφώτιστη γι’ αυτό και αγνή, αβέβαιη και εύπιστη, ακόμα και φανατική. Εποχή, ωστόσο, ηρωική. Όλοι πληρώνουν το τίμημά τους, την ασάφεια, την αβεβαιότητα, τη φθορά της ζωής. Ο ελληνισμός της Κύπρου προβάλλει έκτοτε αδικαίωτος παρά τις θυσίες του, η κυπριακή ταυτότητα παρουσιάζεται, όπως όλα, μέσα από τον μικρόκοσμο των ηρώων.

Παρά τη φυσική ροή της διήγησης, παρά τη συνεπή ακολουθία της ιστορίας, ο ιστορισμός αμβλύνεται και τη θέση του καταλαμβάνει η υπέρβαση της ιστορίας με τη μυθική διάσταση που εκλαμβάνει ο κεντρικός ήρωας, με τα πάθη, τους πόθους, τα σφάλματα και την άρνησή του να ακολουθήσει την πεπατημένη. Γι’ αυτό και θα θεωρηθεί προδότης ή άγιος, Ιούδας αλλά και σωτήρας, ιερέας συνετός αλλά και επιρρεπής στα πάθη της σαρκός, αρνητής του κατεστημένου αλλά και ιδεολόγος πατριώτης, ευεργέτης αλλά και ύποπτος. Διχόνοιες, ανταγωνισμοί, ποικίλες διαφορές (πολιτικές, οικονομικές, θρησκευτικές) δημιουργούν ένα γνησίως μυθολογικό πλαίσιο• και οι απαραίτητοι για τη δραματικότητά τους θάνατοι και οι έρωτες –είναι τολμηρή η κοινοποίηση, με τον πολύ προσεκτικό παρά ταύτα τρόπο του αφηγητή, της ερωτικής ζωής του παπά, εκείνο δε που την εξαγιάζει είναι το γεγονός ότι φαντάζει τρυφερά ανθρώπινη.

Οι επιδόσεις του συγγραφέα είναι γνωστές: δόκιμος διηγηματογράφος, ευαίσθητος ποιητής, με έργα που προσέχθηκαν από την κριτική και διαβάστηκαν. Δοκίμασε τις δυνάμεις του και στο σύνθετο είδος του μυθιστορήματος, αξιοποιώντας τις πρότερες εμπειρίες και επιστρατεύοντας την ποιητική του φλέβα ώστε να αιματώσει το δύσκολο και απαιτητικό μυθιστόρημα. Σύνολο του έργου του, ποιητικό και πεζογραφικό, τον καθιστά συνεχιστή μεγάλων ελλήνων δημιουργών, οι οποίοι είτε κατέστησαν πανελλήνιο και πανανθρώπινο το πυρηνικό υλικό της ιδιαίτερης πατρίδας τους (όπως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης τη Σκιάθο), είτε περιέγραψαν και αθανάτισαν στους αιώνες κρίσιμες εθνικές στιγμές (όπως η Διδώ Σωτηρίου ή ο Στρατής Δούκας, που εστίασαν τον φακό τους στο μικρασιατικό δράμα). Ο Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ τάχθηκε να καταγράψει και να μυθοποιήσει την τραγικότητα της γλυκείας χώρας Κύπρου. Το εν λόγω μυθιστόρημα δικαίωσε και ειδολογικά αυτή την προσφορά του και υπόσχεται, αν διακρίνουμε σωστά, συνέχεια, την οποία εξάλλου εμμέσως ο ίδιος έχει προμηνύσει.


6 Μαρ 2025

Η ΙΩΑΝΝΑ ΜΩΡΑΪΤΗ ΠΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟ 
ΙΩΑΝΝΑ ΜΩΡΑΪΤΗ ΠΛΗΣΗ

[για το μυθιστόρημά μου]

ΜΕ ΠΟΛΛΗ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ διάβασα σήμερα 5 Μαρτίου 2025, μια επιστολή σταλμένη από την Αθήνα και γραμμένη με το χέρι της συζύγου του Ποιητή, Δοκιμιογράφου, Επιθεωρητή φιλολογικών μαθημάτων και πρώτου μου φιλόλογου στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, του αείμνηστου και αγαπημένου καθηγητή μας, Κυριάκου Πλησή. Αν έγραψα ένα καλό μυθιστόρημα σίγουρα οφείλεται και σ'αυτόν, που μου έδειξε τον δρόμο.

Την κυρία ΙΩΑΝΝΑ ΠΛΗΣΗ, που αγάπησε κι αυτή τον τόπο μας, την γνώρισα πριν δέκα περίπου χρόνια, στην παρουσίαση της συλλογής μου "Διθαλάσσου", στο Σπίτι της Κύπρου. Είχε διαβάσει παλαιότερα τα πρώτα μου διηγήματα και με τίμησε με την παρουσία της. Τώρα συνάντησε το μυθιστόρημά μου. 

Κυρία Ιωάννα μου, με συγκινήσατε πολύ με την επιστολή σας. Παίρνω δύναμη για να μπορέσω να συνεχίσω να γράφω.

Αγαπητέ Νίκο,
από τότε που διάβαζα τα διηγήματά σου είχα χαρεί για την αφηγηματική σου ικανότητα και τα είχα απολαύσει. Τώρα με εντυπωσίασε το πρώτο σου ιστορικό μυθιστόρημα. Έφερες μπροστά μου έναν κόσμο που δεν ήξερα σε τόπους πολύ γνωστούς. Μεταφέροντάς μας στη μακρινή εποχή των πρώτων χρόνων της αγγλοκρατίας στην Κύπρο ζωντανεύουν ο άγγλος διοικητής Γιαγκ κι οι Έλληνες κάτοικοι των χωριών και της Αμμοχώστου, μοναδικά πρόσωπα, με τα πάθη και τα παθήματά τους. Δίνεις την ατμόσφαιρα της εποχής, τις δύο πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα με εξαιρετικό τρόπο.

Έκανες πολύ καλά που έψαξες τις ρίζες σου και πέρα από την αγάπη σου για τον τόπο σου μετάδωσες και σε μας τους αναγνώστες την έγνοια για τους άλλους, φίλους και ξένους, που είχε ο Παπαγιάννης. Έδεσες άριστα την ιστορία με την πραγματική ζωή των ηρώων.

Σε ευχαριστώ που είχα την ευκαιρία να ξεκαθαρίσω τι έγινε με τους δύο Κυρίλλους, ποιος ήταν ο ρόλος της εκκλησίας. Με την παραστατική αφήγηση του ταξιδιού στην Αμερική του παππού σου Νικόλα και την εργασία του εκεί έδειξες το μεταναστευτικό ρεύμα που κυριαρχούσε.

Και οι πληροφορίες για τον Ευάγγελο Λουίζου είναι πολύτιμες για μένα. Ας μην πολυλογήσω ανατρέχοντας σε σελίδες του βιβλίου, αναφερόμενη σε ανομβρίες, επιδημίες και άλλα δεινά. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι πρόκειται για ένα αξιόλογο βιβλίο και να σε συγχαρώ. Περιμένουμε τη συνέχεια κι ας έχεις δώσει αρκετά πεζά σχετικά με το θέμα και ποιήματα θαυμάσια.

Να είσαι καλά, Νίκο και να γράφεις για πολλά-πολλά χρόνια όπως εσύ το θέλεις∙ ε, και να ζωγραφίζεις.

Με πολλή εκτίμηση κι αγάπη
Ιωάννα Πλησή

5 Μαρ 2025

ΨΗΦΙΔΕΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΖΩΗΣ

 

Ρήσου Χαρίση: 

Κυριάκος Χαραλαμπίδης
Ψηφίδες Ποίησης και Ζωής

[Από το ιστολόγιό μου ΝΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ]


Εν αρχή ο Θεός εποίησεν ένα χαμόγελο. Με αυτό το μότο στα ποιήματα της Πρώτης Πηγής του θέλησε ο εικοσάχρονος φοιτητής της φιλολογίας Κυριάκος Χαραλαμπίδης να ξεκινήσει τη συλλογή του το 1961 και να την κλείσει με αυτό: Πότε λοιπόν θα σωπάσω; Πότε θα γίνω ένα ποίημα;

Αυτά τα δύο αποφθέγματα, χρησιμοποίησε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, έξη δεκαετίες μετά, ένας άλλος ποιητής, ο Ρήσος Χαρίσης για το δικό του βιβλίο / λεύκωμα, το οποίο συνέθεσε με Ψηφίδες Ποίησης και Ζωής, για να μας γνωρίσει την προσωπικότητα του πολύευκτου Ποιητή, Δοκιμιογράφου και Μεταφραστή Κυριάκου Χαραλαμπίδη, να μας γνωρίσει, κυρίως, πώς βλέπει τον κόσμο και πώς οι ειδικοί και οι μη ειδικοί βλέπουν τον ίδιο. Και ποιος μπορούσε να μας τον γνωρίσει καλύτερα εκτός από τον γιο του;

Για τον σχεδιασμό και την καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης θα πω μόνο πως οι διαστάσεις του βιβλίου είναι 23x30 εκ. και ότι χρησιμοποιήθηκε καλής ποιότητας χαρτί πέραν των 120 gr. Θα ήταν παράλειψη όμως να μην σημειωθεί ότι σε τούτο το λεύκωμα υπάρχει και κάτι ξεχωριστό αλλά είναι κρυμμένο: ο αναγνώστης μπορεί ν’ ακούει τη φωνή του ποιητή ν’ απαγγέλλει με τον ξεχωριστό τρόπο του σαράντα από τα πιο εκλεκτά του ποιήματα, που τα πιο πολλά από αυτά περιέχονται στο λεύκωμα. Και αυτό γίνεται μέσω της εφαρμογής soundcloud, που οι πλείστοι έχουμε στα κινητά μας τηλέφωνα, πληκτρολογώντας τον τίτλο του ποιήματος ή χρησιμοποιώντας τη γνωστή εφαρμογή QR code.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται, όπως είναι φυσικό, στα βιογραφικά στοιχεία του ποιητή και έχει σημασία πού έζησε ποιοι ήταν οι δάσκαλοί του, ποιοι τον επηρέασαν, ποιες οι σπουδές του και γενικά η πορεία που ακολούθησε μέχρι σήμερα. Ακόμα και η καταγωγή του και το γεγονός ότι ο πατέρας του ήταν από τους πρώτους εθελοντές του Παγκοσμίου Πολέμου έχει σημασία γιατί γνωρίζοντας αυτά μπορούμε να προσεγγίσουμε την ποίησή του ευκολότερα. Αυτό είναι το ζητούμενο: να γνωρίσουμε τον Ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη, ο οποίος κατόρθωσε ν’ ανέβη στα πιο ψηλά σκαλοπάτια τής Ποίησης, να πολυβραβευτεί και να τιμάται όχι μόνον στον τόπο του αλλά και στην άλλη του πατρίδα, ως πανελλήνιος που είναι, και αλλού ακόμα, όπου μιλιέται ή τιμάται η πανέμορφη γλώσσα που του δόθηκε. Το κεφάλαιο κλείνει με πολλές οικογενειακές φωτογραφίες.

Για την ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη έγραψαν τόσοι πολλοί, που για να γίνει αντιληπτό το πλήθος τους είναι καλύτερα να σκεφτόμαστε ποιοι δεν έγραψαν, αλλά και τούτο είναι δύσκολο γιατί φυλλομετρώντας τις σελίδες που αναφέρονται στο θέμα αυτό και βλέποντας τις μονογραφίες, τα αφιερώματα των περιοδικών και τις άπειρες εκδηλώσεις, συνέδρια και ημερίδες για τον ποιητή, τότε πραγματικά δυσκολεύεται κάποιος να βρεί αν κάποιος δεν έχει γράψει ή μιλήσει ακόμα. Σε τούτο το κείμενο θα περιοριστώ μόνο στην αναφορά του Γιώργου Π. Σαββίδη, που έγινε στο αθηναϊκό Βήμα πριν από μισόν αιώνα: «Λογικά η Κύπρος απομένει ο μόνος εξωελλαδικός χώρος από τον οποίο πια μπορούμε να προσδοκούμε μιαν άμεση ανανέωση της ποιητικής μας...». Και τούτο το κεφάλαιο κλείνει με φωτογραφίες από το αρχείο του ποιητή από συνέδρια μαζί με ομότεχνούς του, κριτικούς και γενικά ανθρώπους του πολιτισμού.

Οι επόμενες εκατό σελίδες, ίσως, είναι οι πιο σημαντικές σελίδες αυτού του λευκώματος, γιατί ο λόγος δίνεται στον ποιητή. Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης είναι ένας από τους πιο σπουδαίους δοκιμιογράφους. Όσοι έχουν γνωρίσει το δίτομο έργο του Ολισθηρός Ιστός και το πιο πρόσφατο Εν δορί κεκλιμένος στα οποία συγκέντρωσε τα δοκίμια, τις μελέτες, τα άρθρα και τις συνεντεύξεις του, πολύ εύκολα θα το διαπιστώσει. Είχα την τύχη να ψελλίσω κι εγώ λίγα λόγια σ’ ένα αφιέρωμα περιοδικού για τον ποιητή. Σχολίασα τον τίτλο του βιβλίου Εν δορί κεκλιμένος. Η πρώτη και η καταληκτική παράγραφος εκείνου του κειμένου μου είναι αυτά που θα ήθελα να πω για τούτες τις εκατό σελίδες του λευκώματος:

Ένα πρωτόγονο ανθρωποειδές, πριν από μερικά εκατομμύρια χρόνια, στην καθημερινή του περιδιάβαση για αναζήτηση τροφής, παρατηρούσε τα κοχύλια, τα όστρακα και κάθε τι που είχε παράξενο σχήμα, ιδιάζουσα επιφάνεια και πρωτόγνωρο χρώμα. Τα έπαιρνε στο χέρι του, τα μελετούσε με μεγάλη περιέργεια και κάποτε τα κουβαλούσε στη σπηλιά του. Κάθε μέρα τα περιεργαζόταν, άπλωνε τα χέρια δείχνοντάς τα στους αδιάφορους συγκατοίκους του, μα κάποια μέρα, μετά από πολύν καιρό, τα έβαλε στη σειρά και με πολλές προσπάθειες βρήκε τρόπο και τα κρέμασε στον λαιμό του. Τότε μια παράξενη χαρά τον πλημμύρισε. Ένα ψέλλισμα ευχαρίστησης βγήκε από τα σωθικά του, καθώς στα χείλη του χαρασσόταν ένα χαμόγελο[1]. Κάτι είχε αλλάξει: από τροφοσυλλέκτης κι ύστερα κυνηγός έγινε και κυνηγός της ομορφιάς. Έγινε άνθρωπος και τότε... κάθε πράγμα, κάθε σχήμα, κάθε χρώμα απόκτησε πια το όνομά[2] του. Και από τότε, κονταροχτυπιέται όχι μόνο για την εξασφάλιση της τροφής του, αλλά κονταροχτυπιέται και με τον ίδιο τον εαυτό του ακόμα κονταροχτυπιέται για την ομορφιά...

    ...έτσι κι ο ποιητής: όπως τον άνθρωπο που έβαλε σε τάξη τις χάντρες και πέρασε στον λαιμό του το περιδέραιό του, έτσι κι αυτός βάζει σε τάξη τις δικές του χάντρες δεν αφήνει ψίχουλο να πέσει κάτω. Κι αυτά τα ψίχουλα, οι λέξεις δηλαδή, τοποθετούνται με μαεστρία στη θέση που επιλέγει και τα μετατρέπει σε πετράδια, που λάμπουν πια σε περίτεχνα κοσμήματα τα κοσμήματα του Λόγου. Το σύνολό τους αποτελεί τον αμητό της σοφίας όχι μόνο της δικής του, αλλά και της σοφίας, γενικότερα, του ανθρώπου, από την εποχή της εξανθρώπισής του. Το δικό του δόρυ δεν είναι από το ξύλο της εύκαμπτης μελίας αλλά από διαλεχτές λέξεις, τοποθετημένες με τέτοιον τρόπο στη σειρά ώστε να σημαίνουν βαθύτερα νοήματα, να τις οδηγεί πιο πέρα το δικό του δόρυ είναι το σώμα του Λόγου του. Μιλώ, βέβαια, για τον ποιητή μας, τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη, τον κεκλιμένο στο δόρυ του, στο δόρυ που τόσοι και τόσοι επαΐοντες μίλησαν με θαυμασμό. Τον ευχαριστούμε, που μοιράζεται μαζί μας το δυνατό κρασί του, ακολουθώντας τη λόγια παράδοση αιώνων, που φτάνει μέχρι τον Όμηρο, που όντας τυφλός, είναι κι αυτός εν δορί κεκλιμένος.

Ένα πολύ χρήσιμο χρονολόγιο παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου, που ξεκινά από τη χρονιά γέννησης του Κυριάκου Χαραλαμπίδη μέχρι και το 2024, χρονιά έκδοσης του Λευκώματος. Πιστεύω πως το χρονολόγιο θα ήταν ακόμα πιο χρήσιμο αν παράλληλα με τα γεγονότα από τη ζωή και τη δημιουργία του δίδονταν πληροφορίες για γεγονότα από τη ζωή και την πνευματική κίνηση στην Κύπρο, την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο. Το χρονολόγιο δίδεται και μεταφρασμένο στα αγγλικά, καθώς και μια επιλογή είκοσι πέντε ποιημάτων από διάφορες συλλογές.

Αξίζουν συγχαρητήρια στον Ρήσο Χαρίση για την εργασία του αλλά και στους άλλους συντελεστές της μνημειώδους αυτής έκδοσης, το ζεύγος Πέτρο και Αυγή Παπαπέτρου και τον Στέλιο Γιωργαλλίδη της χορηγού Κεντρικής Ασφαλιστικής.

Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης δεν γνωρίζω αν έγινε, τελικά, ένα ποίημα. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι δεν έχει σωπάσει ποτέ και ζει μέσα στην Ποίηση!

5 Μαρτίου 2025

 ----------σημειώσεις----------    

[1] Ο Κυρ. Χαραλαμπίδης, στην πρώτη του ποιητική συλλογή, Πρώτη Πηγή, 1961, προτάσσει στα ποιήματα: «εν αρχή ο Θεός εποίησεν ένα χαμόγελο».

[2] Γιώργος Σεφέρης, Δοκιμές, Ίκαρος, Δ΄ έκδοση, σελ. 139: Στερνός σκοπός του ποιητή δεν είναι να περιγράφει τα πράγματα αλλά να τα δημιουργεί ονομάζοντάς τα είναι νομίζω και η πιο μεγάλη χαρά του.




--------------------

Είχα την τύχη να φιλοτεχνήσω το δίπλωμα της βράβευσής του για τη συλλογή του ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑ

1 Μαρ 2025

ΑΝΘΙΣΜΕΝΕΣ ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ ΣΤΟΝ ΜΑΧΑΙΡΑ


ΑΝΘΙΣΜΕΝΕΣ ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ ΣΤΟΝ ΜΑΧΑΙΡΑ
[Λεπτομέρεια από τον πίνακα του Γ. Πολ. Γεωργίου, "Ες αεί", εμπνευσμένο από τη θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου, στις 3 του Μάρτη το 1957].


Κυριάκου Χαραλαμπίδη
ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ

(Σημείωση τοῦ ποιητῆ: Τίτλος: Τὸ χρυσὸ κλειδὶ τῆς Λευκωσίας. Τὸ πρόσφερε ὁ Δήμαρχος τῆς πόλης στὴ Βασίλισσα τῆς Ἀγγλίας, ὅταν ἐπισκέφθηκε τὴν Κύπρο στὸ πλαίσιο τῆς Διάσκεψης Κορυφῆς τῆς Κοινοπολιτείας (21-25.10.1993). Ἡ ἐπίδοση τοῦ κλειδιοῦ στὴ «βασίλισσα τῆς ἀγχόνης», ὅπως χαρακτηριστικὰ τὴν ἀποκάλεσαν, ξύπνησε μνῆμες ὀδυνηρές, προκάλεσε διαμαρτυρίες καὶ ζωηρὲς συζητήσεις).

Οἱ φρόνιμοι κι οἱ νούσιμοι μᾶς λέγανε: Φιλᾶτε 
χέρι ξερὸ οἱ ἀδύναμοι∙ δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶτε 
πὼς χρεία εἶναι νὰ σκύβουμε, νὰ κρύβουμε τὴ σκέψη 
καὶ στὴν τρανὴ Βασίλισσα νὰ δίνουμε κλειδί. 

Τί σημασία ἔχει ποὺ ἡ Regina 
δὲν ἔστεργε στὰ νιᾶτα της μιὰ στάλα χάρη 
σὲ φλογεροὺς ἀγωνιστές; φούρκιζε τὴν ψυχή τους. 
Σάμπως κι ὅταν ὑπέγραφε γνώριζε κὰν γραφή; 
Ἄλλοι σπουδάζανε γι' αὐτήν, ἄλλοι γι' αὐτὴν νοιαζόντανε, 
λουζόντανε, κοιμόντανε, σμίγανε τοὺς ἀντράδες, 
σὲ πόλεμο πηγαίνανε καὶ φυσικὴν ἀνάγκη. 
Ὅλοι γι' αὐτὴν ὑποταγήν, γιὰ λόγου της ξοδεύονταν. 

Ἔτσι λοιπὸν ἀνοίγοντας ὁ γελωτοποιός της 
τὴν τρομερὴ δεφτέρα του, τὴν Γκίνες καλουμένη, 
διαβάζει αὐτά: Ἡ θεόπεμπτη (περίχυτος ἰσχύος) 
κατήντησε, ὡς βασίλισσα τῆς Ἰγγλετέρας, νὰ εἶναι 
ἡ πλουσιότερη στὴ γῆ θνητή ‒μπὰ σὲ καλό της! 

Δὲν τὴν ἀρκοῦσε ποὺ ἤτανε μὲ νύφες καὶ μ' ἐγγόνια 
ἤθελε καὶ χρυσᾶ κλειδιὰ μὲς στὰ κλουβιά της. 
Καὶ πῶς ἀλλιῶς θ' ἀνέδιδε ὀσμὴν τῆς βασιλείας; 
Πῶς νὰ φουσκώσει τὸ ψωμὶ τῆς Κοινοπολιτείας; 

Βρῆκε τὴ λύση ἡ καψερὴ∙ ἔφαγε τὸ φεγγάρι 
καὶ πέταξε τὰ φλούδια του στὴ θάλασσα τῆς Κύπρου. 
Σκίζει τὸν κόρφο της γοργά, ἀπόδειξη νὰ λάβει: 
Χρυσὸ κλειδὶ ν' ἀναδυθεῖ στὴ θέση του κυμάτου 
νὰ πάρει χρῶμα κι ἄρωμα λόγιομου αἱμάτου 
νὰ στάζουν χάρες καὶ χαρὲς τὰ χείλια καὶ τὰ στήθια 
τῆς τρομερῆς λευκῆς θεᾶς τοῦ σκοταδιοῦ. 

Μὴ γελαστεῖτε, ἁπλοϊκοὶ νησιῶτες τοῦ προβάτου, 
νὰ δῶστε χάλκινο κλειδὶ καὶ μᾶλλον σκουριασμένο. 
Μὴ σᾶς ξεμοναχιάσουνε καὶ σᾶς συμπαρασύρουν 
μισὸ νὰ δώσετε κλειδὶ μιᾶς πόλης μοιρασμένης. 
Ὀργὴ καὶ πάθη, τραύματα παρωχημένα κι ἄλλα 
πολλὰ καὶ σειρηνοειδῆ τραγούδια τῆς ψυχῆς σας 
νεκρῶστε τα πρὶν εἶναι ἀργά, πρὶν ἐγκιβωτισθεῖτε. 
Ἐμεῖς σοφὰ ὁμιλήσαμε∙ ἡ ἐκλογὴ δική σας. 

Τ’ ἄκουσε ὁ κλειδοκράτορας τῶν Οὐρανῶν ὁ Πέτρος 
καὶ σιγανομουρμούρισε ἕνα χαλκὸ τραγούδι: 
Φεγγάρι ἐδῶ, φεγγάρι ἐκεῖ, «νάσος τὰς Ἀφροδίτας», 
πόσο μακραίνουν τὰ μαλλιὰ σὰν κλίμακα Ἰωάννου! 
Πόσο μ' ἀγγίζει τὸ φιλὶ στὴν ταπεινὴ καρδιά μου, 
κι ἂν πέφτει σκύβω πιάνω το νά 'ρθῶ στὰ σύγκαλά μου. 

Ὀκτώβρης 1993 

[Κ. Χ., "Μεθιστορία", ΑΓΡΑ 1995, σελ. 109]