ΠΑΤΕΡΟΥ, η μικρασιάτισσα προγιαγιά μου.

 

Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ

Πατερού, η μικρασιάτισσα προγιαγιά μου

«Σας ευχαριστώ, για την πρόθεσή σας να με τιμήσετε δίνοντας το όνομά μου στο κοριτσάκι σας, έχω όμως, μια διαφορετική επιθυμία και σας παρακαλώ να τη δεχτείτε. Θέλω να δώσετε ένα άλλο όνομα∙ όχι γιατί το όνομα Μιχαήλ δίνεται σπάνια σε κοριτσάκια αλλά γιατί θέλω να τιμήσω ένα άλλο∙ το όνομα, που ήθελα να δώσω σε κάποιο από εσάς τα πέντε κορίτσια μου, αλλά οι συγκυρίες δεν το είχαν επιτρέψει: Χριστίνα».

Αυτή ήταν η απάντηση του πατέρα μου στη Γεωργία, την αδελφή μου και τον σύζυγό της, στην πρόταση που μόλις του είχαν απευθύνει κι έκανε όλους μας, στην οικογενειακή συγκέντρωση, να σιγήσουμε και να τον κοιτάξουμε με απορία.

«Και ποια είναι αυτή η Χριστίνα, που θέλεις να διαιωνίσεις το όνομά της;» ήταν η φυσιολογική απορία της αδελφής μου. Και τότε ο πατέρας μας άρχισε να ξετυλίγει την ιστορία του: «μια φορά κι έναν καιρό, στα μέσα του δέκατου όγδοου αιώνα, δηλαδή περίπου στα 1750, εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη η οικογένεια του Νικολάου Πατέρα. Τα ανήσυχα μικρασιατικά του γονίδια όμως, δεν τον άφησαν για πολύ καιρό στο νησί. Καθώς του άρεσαν οι περιπέτειες, με το καΐκι του γνώρισε όλα τα παράλια της Μικρασίας και τα νησιά του Αιγαίου. Τα βόρεια παράλια της Κύπρου, δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση και, κάποτε, τα κύματα τον έφεραν πρώτα στο χωριό Δαυλός κι ύστερα στην ωραιότατη ακτή του Αγίου Ανδρονίκου, αυτό το καταπράσινο χωριό της Καρπασίας, με τα πολλά νερά και το θαυμάσιο δάσος, που λέγεται Ακράδες. Νότια είναι το χωριό μας, το Βασίλι, με το κεφαλόβρυσό του, με τη θαυμάσια κοιλάδα του ανάμεσα στο δάσος των Ακράδων και το δάσος της Μαζερής. Του άρεσε πολύ το μέρος, ερχόταν συχνά αλλά σε ένα από τα ταξίδια του έφερε και την οικογένειά του. Είχε αποφασίσει ν’αράξει σ΄αυτό το πλούσιο, υπέροχο χωριό, τον Άγιο Ανδρόνικο. Πολύ αργότερα, με τη μικρασιατική συμφορά, τα χωριά μας φιλοξένησαν κι άλλους πολλούς μικρασιάτες, μέχρι να βρούν τα βήματά τους από το τρομερό χτύπημα και να χτίσουν τις καινούργιες τους φωλιές.

»Ο Νικόλας Πατέρας είχε δύο γιους, τον Χριστοφή, ο οποίος ήρθε μαζί του και ήταν δεκατεσσάρων χρονών τότε ‒αργότερα έγινε ιερέας στο χωριό, κι ήταν γνωστός πια ως Πρωτοπαπάς‒ και τον Φραντζέσκο. Είχε και τρεις κόρες: τη Μαρικκού, τη Χατζητταλλού και τη Χριστίνα.

»Η Χριστίνα, η Πατερού όπως την αποκαλούσαν ‒από το επώνυμο του πατέρα της‒ έμελλε να γίνει γιαγιά μου. Παντρεύτηκε τον Χατζημιχαήλ Κωλεττή, έναν πλούσιο Βασιλιώτη και απέκτησαν τέσσερα αγόρια. Το πρώτο αγόρι το ονόμασαν Νικόλα, που ήταν το όνομα του πατέρα τού Χατζημιχαήλ αλλά και του πατέρα της Χριστίνας. Νικόλας, λοιπόν, είναι ο πατέρας μου, ο παππούς σας. Δύο από τα αδέλφια της πήραν τα ονόματα των αδελφών της Χριστίνας: ο Χριστοφής και ο Φραντζέσκος. Ο τρίτος στη σειρά πήρε το όνομα Πιέρας. Αυτή είναι η μικρασιατική μας ρίζα και είμαι περήφανος για την αγαπημένη μου γιαγιά.

«Γιατί αγαπημένη σου γιαγιά; Γιατί τόση αγάπη; Κάποιος λόγος θα υπάρχει» τον διέκοψε πάλι η αδελφή μου.

«Και βέβαια υπάρχει λόγος» συνέχισε ο πατέρας. «Πρέπει να σας πω τη μικρή ιστορία του παππού σας του Νικόλα». Άλλαξε ο τόνος της φωνής του και συνέχισε την ιστορία του φανερά συγκινημένος.

«Πολύ λίγα γνωρίζουμε γι’ αυτόν, μόνο μια φωτογραφία του έχουμε, που την έφερε από την Αμερική και πολύ λίγες πληροφορίες για τη ζωή του. Παρόλο που ο πατέρας του είχε μεγάλη κτηματική περιουσία, ο ίδιος δεν ενδιαφερόταν να ζήσει μια αγροτική ζωή. Ήθελε να πάει στο εξωτερικό για να γνωρίσει τον κόσμο. Έτσι πολύ μικρός, ταξίδεψε στην Αμερική. Ήταν εικοσιδύο χρονώ όταν ξεκίνησε από τον Πειραιά με το «Πατρίς» στις 12 Ιουνίου 1913. Έφτασε στην Αμερική στις 30 Ιουνίου. Δούλεψε για μερικά χρόνια και γύρισε πίσω. Με τα χρήματα που έφερε μαζί του ‒και ήταν αρκετά‒ έχτισε ένα πολύ όμορφο σπίτι με τέσσερα μεγάλα δωμάτια με τζάκια και ηλιακούς με πολύ όμορφες καμάρες. Φύτεψε δέντρα, έσκαψε έναν φραγκόλακκο, όπου βρήκε άφθονο νερό και δεν του αρνήθηκαν ένα πλουσιοκόριτσο, την Αννού ή καλύτερα την Χατζηνού, όπως ήταν πιο γνωστή, γιατί πολύ μικρή είχε πάει μαζί με τη μητέρα της στους Αγίους τόπους, όπου βαφτίστηκε στον Ιορδάνη. Σ΄αυτό το σπίτι γεννήθηκα, μα αλοίμονο, δεν πρόλαβα να χαρώ την πατρική στοργή. Ούτε δυο χρονών δεν ήμουνα όταν έπαθε το κακό. Ένιωσε έναν πόνο κάπου στην κοιλιά, αλλά οι ζεστές κομπρέσες που του έβαζαν στο σημείο που πονούσε του σήκωσαν τρομερό πυρετό και σε λίγες μέρες πέθανε. Φαίνεται πως είχε σπάσει η σκωληκοειδής απόφυση. Ήταν πολύ νέος, μόλις είχε κλείσει τριάντα χρόνια ζωής.

»Η γιαγιά και ο παππούς ήταν απαρηγόρητοι φυσικά, αλλά τι μπορούσαν να κάνουν. Ο παππούς δεν ξυρίστηκε ποτέ πια∙ Γενά τον έλεγαν. Άφησε τα λευκά του γένια να μεγαλώσουν και τα πήρε μαζί του στον τάφο. Μόνη τους έγνοια τώρα ήμουν εγώ, που με κράτησαν κοντά τους και με φρόντιζαν. Η γιαγιά Πατερού, ερχόταν κάθε μέρα στο σχολείο, περίμενε να χτυπήσει το κουδούνι για να μου δώσει το κολατσό μου: αυγό, χαλούμι, κουλούρι, πίτες... Η γιαγιά σας, που δεν είχε κλείσει τα είκοσι, εν τω μεταξύ, ξαναπαντρεύτηκε έναν καλό άνθρωπο και ζούσε πια στο καινούργιο της σπίτι. Μόλις έκλεισα τα δώδεκα με φώναξε ο παππούς και μπροστά στη γιαγιά Πατερού μού είπε: «αύριο θα πάμε μαζί στο Βαρώσι να σου βουλλώσω από την περιουσία μου αυτή που δικαιούσαι, εγώ όπου να ’ναι θα σας αφήσω χρόνια». Πρώτα όμως, έφυγε η γιαγιά Χριστίνα, η Πατερού. Το μαράζι από τον θάνατο τού γιου της ήταν πολύ μεγάλο. Λίγα χρόνια μετά έφυγε και ο παππούς».

Εκείνη τη στιγμή ακούστηκε το κλάμα του μωρού, που κοιμόταν στο κρεββατάκι της.

«Ξύπνησε η Χριστίνα μας», είπε η αδελφή μου, κι ένα χαμόγελο διαγράφτηκε στα χείλη όλων μας.

[Οι φωτογραφίες είναι από τα "Τετράδια Μελέτης της Κύπρου", του Max και της Magda Ohnefalsch, του 1895, έκδοση του πάλαι ποτέ Πολιτιστικού Κέντρου της Κυπριακής Λαϊκής Τράπεζας. Εικονίζεται ο ιερέας του χωριού Άγιος Ανδρόνικος, Καρπασίας, με την οικογένειά του, την ημέρα της γιορτής της Αγίας Φωτούς, που γινόταν ένα μεγάλο πανηγύρι. Συνδυάζοντας όλα τα γνωστά στοιχεία βρίσκω πως ο ιερέας πρέπει να είναι ο αδελφός της προγιαγιάς μου Χριστίνας. Πράγματι ο Πρωτοπαπάς είχε δέκα παιδιά: 3 κορίτσια και 7 αγόρια]

"ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑΑΑΑΑΑΑΑΑ"

"ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ"

Μια φορά διάβασα μια συνταρακτική είδηση στα "Νέα" των Αθηνών όταν ήμουν ακόμα φοιτητής στην Αθήνα. Το καράβι "Ρομίλντα" ταξίδευε με πολλά μποφόρ από τη Ρόδο προς τη Σάμο. Τα κύματα ήταν πελώρια και το καράβι κινδύνευε να βουλιάξει. Ξαφνικά ακούστηκε η σπαρακτική κραυγή "άνθρωπος στη θάλασσαααα". Ο καπετάνιος, που είχε αντιληφθεί τι συνέβαινε πετάχτηκε αμέσως έξω και χωρίς χρονοτριβή πέταξε το πουκάμισό του και έπεσε μέσα στα μανιασμένα θεόρατα κύματα. Οι ναύτες, βλέποντας τον καπετάνιο τους, δεν τον άφησαν μόνο, μερικοί πέταξαν κι αυτοί αμέσως το πουκάμισό τους και πήδησαν μέσα στην τρικυμισμένη θάλασσα κι άλλοι έρριχναν σχοινιά και όλοι μαζί κατόρθωσαν να σώσουν την κοπέλα που είχε πέσει. Έγραψα ένα ποίημα.

Πριν μερικά χρόνια παρακολουθούσα τις ειδήσεις από την τηλεόραση... κι έδειχνε ένα καράβι που αποσυρόταν από την ενεργό δράση... μια μαούνα το οδηγούσε προς την έξοδο από το λιμάνι και το καράβι άφηνε ένα σπαρακτικό τελευταίο αποχαιρετιστήριο σφύριγμα ως να είχε ψυχή.

Ήταν η "Ρομίλντα", κι αυτό το σφύριγμα εμένα μου φάνηκε σαν κλάμα και δεν το κρύβω, δάκρυσα.

Το ποίημά μου δημοσιεύεται στο τεύχος της "Ακτής", που τυπώνεται αυτές τις μέρες και το αφιερώνω στη μνήμη αυτού του ανθρώπου, που χθες βράδυ τον εμπόδισαν να μπει σε καράβι, τον έσπρωξαν  και πνίγηκε.

«Ρομίλντα»

"Ἐμεῖς γνωρίζουμε πολὺ καλὰ τί σημαίνει

Ἄνθρωπος στὴ θάλασσα"

Εἶπε ὁ καπετάνιος Λιόλιος

Κι ἔπεσε στὰ παγωμένα νερά.

(Τί νὰ σκεφτόταν ἄραγε

τὴν ὥρα ποὺ ἔπεφτε στὴ θάλασσα;

Πόσες σκέψεις εἶχαν περάσει ἀπὸ τὸ μυαλό του;

Εἶχε οἰκογένεια; 'Hτανε σίγουρος γι’ αὐτὸ ποὺ ἔκανε;)

Αὐτὸς κι ἡ ψυχή του

Ἀνάμεσα οὐρανὸ καὶ θάλασσα

Ἀνάμεσα Ρόδο καὶ Σάμο

Ἀνάμεσα Ζωὴ καὶ Θάνατο.

Καὶ νίκησε ἡ Ζωή.

Ἀρετὰ πολύμοχθε γένει βροτείω

Θήραμα κάλλιστον βίῳ

Καλοτάξιδη νάσαι «Ρομίλντα»

Μὲ τέτοιους καπετάνιους.

 

Η ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ "ΦΥΣΟΡΡόΟ"

«Χαρτογραφώντας μνήμες οδοιπορικών και βηματισμούς έντονων παιδικών αναμνήσεων»

Η κριτικός λογοτεχνίας Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή, γράφει στο fractal για τη συλλογή μου "Φυσορρόος" στον πιο κάτω σύνδεσμο:

fractal ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ

 

ΕΝΑ ΣΚΑΛΙΣΜΑ..

ΜΙΧΑΗΛ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ

(1920-2007)

Ένα σκάλισμα του πατέρα μου, δοκιμαστικό πριν αρχίσει μεγαλύτερες εργασίες. Για ένα μικρό διάστημα μετά τον ξεριζωμό του από τον τόπο του, το 1974 μαθήτευσε στον Γεώργιο Μόσχο (αν θυμάμαι καλά), που δίδασκε τότε στον ΕΟΕΧ (Εθνικό Οργανισμό Ελληνικής Χειροτεχνίας), στην Αθήνα. Το βρήκα πριν λίγες μέρες στα κατάλοιπά του. 

[διαστάσεις: 16Χ16Χ1 εκ.] 

Η ΥΛΑΓΙΑΛΗ, τα καπνοτόπια της Καρπασίας και η γέφυρα του Ευρίπου

ΥΛΑΓΙΑΛΗ

Σήμερα μια μικρή έκπληξη από το ποιοτικό ραδιόφωνο ΚΑΝΑΛΙ 6 της Λεμεσού. Σε πρωινή εκπομπή του σταθμού μεταδόθηκε μέρος μιας παλαιότερης ανάρτησής μου με τίτλο ΥΛΑΓΙΑΛΗ. Αυτό έγινε με τη φροντίδα της κυρίας Ειρήνης Λαλάκη η οποία αλίευσε το κείμενο και το ανέγνωσε θαυμάσια. Ομολογώ ότι με ενθουσίασε αυτή η παρουσίαση και εκφράζω θερμές ευχαριστίες. 

Ο πιο κάτω σύνδεσμος οδηγεί στο κανάλι του σταθμού στο YouTube

ΥΛΑΓΙΑΛΗ 

Οι πιο κάτω σύνδεσμοι οδηγούν στην παλιά ανάρτησή μου, στα ιστολόγιά μου:

[ΥΛΑΓΙΑΛΗ] στο ιστολόγιο "ΝΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ"

[ΥΛΑΓΙΑΛΗ] στο ιστολόγιο "ΚΑΡΒΑΣ"

ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2023

 

Ο ΘΑΛΑΜΟΣ

Πολλές ευχαριστίες στην κυρία Λίτσα Μαυρίδου, που διάβασε το διήγημά μου "Ο Θάλαμος", στην εκπομπή της Η Ωρα του Εθνοφρουρού, στο Πρώτο Πρόγραμμα του ραδιοφώνου του ΡΙΚ, στις 24 Μαΐου 2023.

ΕΔΩ

στον πιο κάτω σύνδεσμο

Ο ΘΑΛΑΜΟΣ

και

Ο ΘΑΛΑΜΟΣ

 

ΜΕΛΙΣΣΕΣ

ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΣΕ ΩΡΑ ΔΟΥΛΕΙΑΣ:

από τις πιο όμορφες φωτογραφίες μου!

(έχουν και οι μέλισσες την ημέρα τους)

Είχαμε πάντα μερικές κυψέλες, που μας πρόσφεραν το ολόγλυκο μέλι τους, αποτέλεσμα της ακούραστης εργασίας τους για έναν ολόκληρο χρόνο. Μικρός, καθόμουν με τις ώρες και σκότωνα τις σφήκες, που έκαναν επιθέσεις και τις άρπαζαν και χαιρόμουν που πολλές φορές άρπαζαν κι αυτές μια σφήκα και την εξουδετέρωναν. Ήταν πολύ τολμηρές, έπεφταν, όλες μαζί, επάνω της με αυτοθυσία και μέσα σε δευτερόλεπτα η σφήκα υπέκυπτε από ασφυξία.

Στην κοινωνία των μελισσών δεν υπάρχουν μέλισσες κλέφτρες. Δεν υπάρχουν μέλισσες διεφθαρμένες. Δεν υπάρχουν μέλισσες που αγωνίζονται για μια καρέκλα. Δεν υπάρχουν μέλισσες που ζουν με επιδόματα. Υπάρχουν μόνο μέλισσες που εργάζονται υποδειγματικά για έναν σκοπό και τον επιτυγχάνουν πάντα!

Εμείς θα πάρουμε παράδειγμα καμιά φορά; Όχι για τίποτε άλλο∙ μόνο και μόνο γιατί οι σφήκες της Μεσογείου έχουν παρα-αγριέψει!

[ Όσο μικρές κι αν είναι οι μέλισσες, έχουν εγκέφαλο που ...δουλεύει! Οι έρευνες και τα πειράματα συνεχίζονται, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμα τα όρια της γνωστικής τους λειτουργίας (cognition). New York Times, printed edition, 25/2/17 ]

 

ΑΝΘΟΣ ΤΗΣ ΡΟΔΙΑΣ

 

ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΡΟΔΙΑΣ