ἢ
Η ΝΙΚΗ ΤΩΝ ΗΛΙΘΙΩΝ
τοῦ Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαὴλ
Κάθε Ἰούλιο, ὅταν πλησιάζει ἡ μαύρη ἐπέτειος τοῦ ἄφρονος πραξικοπήματος καὶ τῆς βάρβαρης τούρκικης εἰσβολῆς, ἀλλὰ κι ὅταν γίνεται ἀναφορὰ στὰ «πρῶτα βήματα τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας», θυμᾶμαι μὲ συγκίνηση ἕνα ἀπὸ τὰ τέσσερα χρονογραφήματα ποὺ εἶχε ἐπιλέξει ὁ πατέρας μου, τὰ ὁποῖα ἀπέκοψε ἀπὸ ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς, τὰ κόλλησε σὲ κόλλες τοῦ «τεστέ», ὅπως λεγόντουσαν, καὶ τὰ σχολίασε. Καὶ ὅλα αὐτά, μετὰ ἀπὸ μιὰ ἀπορία τῆς μεγαλύτερης ἀδελφῆς μου, ποὺ εἶχε σχετικὴ ἄσκηση γιὰ τὸ σχολεῖο. Ὁ πατέρας μου, ἕνας ἄνθρωπος τοῦ δημοτικοῦ σχολείου σ' ἕνα μικρὸ χωριό, ἀλλὰ πολυδιαβασμένος, ἄρα καὶ μορφωμένος, ἔπαιρνε καθημερινὰ τρεῖς ἐφημερίδες καὶ τὶς διάβαζε∙ εἶχε τὴν ἱκανότητα νὰ διαβάζει πίσω ἀπὸ τὶς γραμμὲς καὶ νὰ σχολιάζει. Τὸ χρονογράφημα ἔχει τίτλο «Ἡ Σημασία τῶν Ἀσημάντων», εἶναι τοῦ Ν. Ἀλάσιου, φιλολογικὸ ψευδώνυμο τοῦ Ἄντη Περνάρη, καὶ δημοσιεύτηκε στὴν ἐφημερίδα Ἐθνική, στὶς 11 Σεπτεμβρίου 1959. Τὰ ἄλλα τρία ἦταν «ἀθηναϊκά», τοῦ Σακελλάριου, τοῦ Παπαδούκα καὶ τοῦ Μελά.
«Ἡ Σημασία τῶν Ἀσημάντων» εἶναι μιὰ ἱστορία γιὰ μιὰ ἀσήμαντη ξεχασμένη καστρόπορτα ποὺ ἀφάνισε τὸ Βυζάντιο, γιὰ ἀσήμαντα μυρμήγκια ποὺ γκρεμίζουν σπίτια, γιὰ ἀσήμαντα μαμουνάκια ποὺ χάλασαν ἀποβάθρες, ποὺ τὸ κῦμα χτυπῶντας τις ἐπὶ αἰῶνες δὲν εἶχε κατορθώσει νὰ τοὺς ἀφήσει κανένα σημάδι∙ ἐκεῖνες τίς μέρες εἶχε πέσει μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο μιὰ γέφυρα στὴν Ἰαπωνία. Στὴν τελευταία παράγραφο ὁ συγγραφέας διερωτᾶται: «τέτοια μυρμήγκια, τέτοια μαμουνάκια κι ἐμεῖς, μὴ δὲν ὑποσκάψαμε τὰ θεμέλια μιᾶς ὁλόκληρης αὐτοκρατορίας; Καὶ μὴ δὲν μποροῦμε ὅλοι μαζὶ καὶ καθένας χωριστὰ νὰ κάνουμε μεγάλο καλὸ ἢ μεγάλο κακὸ στὴ δημιουργούμενη τώρα Δημοκρατίας μας; Ἄς μὴ λέμε λοιπόν, «τί σημασία ἔχω ἐγώ, ἕνα ἄτομο;» ...Ἀσήμαντο δὲν εἶναι οὔτε τὸ παραμικρὸ χαλίκι στὸ χτίσιμο ἑνὸς οἰκοδομήματος. Κι ἐμεῖς τώρα δὲν πρέπει νὰ ξεχνοῦμε ὅτι καλούμαστε νὰ οἰκοδομήσουμε».
Τὸ σχόλιο, τώρα, τοῦ πατέρα σὲ περίληψη: «τὸ χρονογράφημα δημοσιεύτηκε στὴν ἐφημερίδα Ἐθνικὴ ποὺ ὑποστήριζε ἕνα μικρὸ καὶ ἀσήμαντο κόμμα, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ μεγάλο κόμμα ποὺ εἶχε ὑποστηρίξει καὶ ἀναδείξει τὸν Μακάριο ὡς Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας. Τὸ χρονογράφημα γράφεται μὲ τὴν εὐκαιρία ποὺ καλεῖται ὁ λαὸς νὰ οἰκοδομήσει τὴ Δημοκρατία, γιὰ νὰ ὑπενθυμίσει στοὺς κρατοῦντες ὅτι καὶ ἡ ἀσήμαντη μειοψηφία ἔχει τὴ σημασία της καὶ πρέπει νὰ προσεχτεῖ».
Κι ἐγώ, ἑξῆντα χρόνια μετὰ ποὺ γράφτηκε αὐτὸ τὸ χρονογράφημα διερωτῶμαι: μήπως ἦταν αὐτὰ τὰ μικρὰ μαμουνάκια ποὺ γκρέμισαν, δεκατέσσερα χρόνια μετά, τὴ Δημοκρατία; Ἀρχίζοντας, βέβαια, τὴν ὑπόσκαψη ἀμέσως μὲ τὴν ἵδρυσή της. Ποὺ δὲν τὰ πρόσεξαν, ποὺ δὲν τοὺς ἔδωσαν σημασία; Δίνω τὴν ἀπάντηση μόνος μου: ἀσφαλῶς καὶ ἦταν αὐτά. Αὐτὰ τὰ μικρὰ καὶ ἀσήμαντα μαμουνάκια, ποὺ ξεχώρισαν ἀπὸ τὴν τάξη τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ πιὸ ἡρωικοῦ ἔπους τῆς Κύπρου, τοῦ ἔπους τῆς ΕΟΚΑ, ἔδρασαν χωρὶς λογική, δημιούργησαν τὴν ΕΟΚΑ Β΄, (ἀλήθεια γιατί δημιούργησαν μαχητική, στρατιωτικὴ ὀργάνωση καὶ δὲν εἶχαν δημιουργήσει πολιτικὴ ὀργάνωση ΠΕΚΑ Β΄;), συμμάχησαν μὲ τὴ λαομίσητη, χωρὶς μυαλὸ, καὶ προδοτικὴ χούντα τῶν Ἀθηνῶν, ἔπεσαν στὴν παγίδα τῶν σατανικῶν σχεδίων τοῦ Κίσσιγκερ καὶ παρέδωσαν, τελικά, τὴ μισὴ πατρίδα στὸν βάρβαρο Ἀττίλα, ὁ ὁποῖος σκότωσε, βασάνισε, βίασε, λεηλάτησε, σκόρπισε τὸν ὄλεθρο καὶ τέλος μάς ἔδιωξε ἀπὸ τὰ σπίτια μας. Σήμερα, σαρανταεφτὰ χρόνια μετὰ ὁ εἰσβολέας πατᾶ πόδι στὴν ΑΟΖ τῆς Κύπρου, καταστρέφει τὴν πολιτιστική μας κληρονομιά, ἐξισλαμίζει τὴν κατεχόμενη γῆ μας, πατᾶ τὸ πόδι στὴν Ἀμμόχωστο, δὲν δέχεται νὰ συνομιλήσει καὶ ἀπειλεῖ ὅλον τὸν κόσμο, ὁ ὁποῖος σφυρίζει ἀδιάφορα, πετῶντας κάποια μισόλογα, ποῦ καὶ ποῦ, τάχατες ὑποστήριξης.
Συνάντησα, λίγα χρόνια μετὰ τὴν καταστροφή, ἕναν συμμαθητή μου, «ἀντάρτη» τῆς ΕΟΚΑ Β΄, ποὺ δημιουργοῦσε μὲ τοὺς φίλους του ἐπεισόδια στὴν Ἀμμόχωστο. Μὲ πλησίασε ὁ ἴδιος καὶ χωρὶς νὰ τὸ ζητήσω ἄρχισε νὰ ἀπολογεῖται: «νόμιζα», εἶπε, «ὅτι βοηθοῦσα τὴν πατρίδα μου». Τοῦ ἔκανα μιὰ ἐρώτηση μόνο: «πῆρες δολάρια;». Ἡ ἀπάντησή του: «κάθε μῆνα καὶ κολλαριστὰ σὲ φάκελο».
Μετὰ τὴν καταστροφὴ πήραμε κάποια μαθήματα; Ἡ ἱστορία διδάσκει; Κάναμε κάτι γιὰ νὰ διορθώσουμε τὸ κακό; Ὄχι. Προσπαθοῦν νὰ ἐπιρρίψουν τὴν εὐθύνη σὲ ἄλλους. Ἄς μὴ μιλήσουμε γιὰ τὰ προσωπικὰ συμφέροντα καὶ τὴ διαφθορά. Ἔγραψα πρὶν λίγες μέρες: διερωτῶμαι ποιό θὰ εἶναι τὸ μέλλον μας, ἀλλὰ καὶ γενικότερα τὸ μέλλον τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἀλλὰ φαίνεται πὼς μόνο ἀπὸ τύχη θὰ ἐπιβιώσουμε... ἡ τύχη ὅμως, χτυπᾶ μόνο προετοιμασμένα μυαλὰ κι ἐμεῖς κάθε ἄλλο παρὰ προετοιμασμένοι εἴμαστε. Κάποιοι φίλοι ἐπαναπαύονται: «ἡ Ρωμιοσύνη θὰ χαθεῖ ὄντας ὁ κόσμος λείψει» ἢ «ἡ Ἑλλάδα ποτὲ δὲν πεθαίνει». Τὴ συνεχῆ συρρίκνωση δὲν τὴ βλέπουν! Ὑπάρχουν καὶ κάποιοι ἀνάμεσά μας, ποὺ ἀγωνίζονται μὲ πάθος, καὶ μῖσος θὰ ἔλεγα, ἐναντίον τῆς πατρίδας μας, ἐξυπηρετῶντας τὰ συμφέροντα τοῦ κατακτητῆ. «Εἶναι λίγοι καὶ ἀσήμαντοι», παρατηροῦν κάποιοι. Ναί, μπορεῖ νὰ εἶναι λίγοι, τὸ κακὸ ὅμως, ποὺ κάνουν εἶναι πολὺ μεγάλο. Ναί, ὑπάρχουν κάποια μικρὰ μυρμηγκάκια, κάποια μικρὰ μαμουνάκια ποὺ ὑποσκάπτουν ὅ,τι ἔχει ἀπομείνει ὄρθιο σ΄ αὐτὸ τὸν τόπο. Χθὲς βράδυ, οἱ βανδαλισμοὶ στὸ Συγκρότημα ΔΙΑΣ μας ἔχει ἀφήσει ἄφωνους. Σὲ κάποια στιγμὴ θὰ καταρρεύσει ό,τι ὑπάρχει ὄρθιο. Κληθήκαμε νὰ οἰκοδομήσουμε τὴ Δημοκρατία μας κι ἐμεῖς τὴν ἀποδομήσαμε.
Πότε θὰ κατανοήσουμε τὴ σημασία τῶν ἀσημάντων; Ἄν ἡ ἱστορία δὲν διδάσκει, τότε δὲν μᾶς ἀπομένει καμιὰ ἐλπίδα.
