ΚΑΛΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ! ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!

 

 ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΙΝΗ ΒΟΛΤΑ ΜΟΥ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ... 

... με πολλές θερμές ευχές για καλή πρωτοχρονιά,

 χρόνια πολλά, και γρήγορη έξοδο από το κακό 

που βρήκε τον πλανήτη! 

 

Πρωινὴ Συμφωνία

 

Καθὼς τὸ φῶς σκουντάει τὰ πουλιὰ καὶ ξημερώνει

Μέσα στὰ σκοτεινὰ φυλλώματα τῶν δέντρων

Ξεκινοῦν οἱ  ἱστορίες ποὺ ὀνειρεύτηκαν.

 

Τραγουδᾶνε τὶς χαρὲς τῶν ταξιδιῶν τους

Τραγουδᾶνε τὰ ξεσπάσματα τῆς φύσης

Τραγουδᾶνε βιαστικὰ ὅλα μαζὶ

Γιατὶ γνωρίζουν πὼς σὲ λίγο θ᾿ ἀκουστεῖ ἡ φωνή.

 

Καὶ μέσα στὴ μεγάλη σιωπὴ τὴν παγερὴ

Σιγὰ σιγὰ ξεφεύγοντας θ᾿ ἀνοίξουνε φτερὰ

Σ᾿ ἕνα καινούργιο πρὸς τὸ ἄγνωστο ταξίδι.

 

Θέλω κι ἐγὼ γιὰ λογικὰ νὰ πῶ καὶ ἄλογα

Γιὰ σπίνους καὶ τζιτζίκια καὶ σγαρτίλια

 

Θέλω κι ἐγὼ τὸν τόπο αὐτὸ τὸν ζηλευτὸ

Καὶ τὶς κρυμμένες του ὀμορφιὲς νὰ τραγουδήσω

 

Μὰ ἡ φωνή μου ἀκούγεται πικρή, λυπητερὴ

Γιατὶ ἡ μεγάλη συμφορὰ καὶ τ᾿ ἄδικο μὲ πνίγει

 

Κι ἀντὶ νὰ τραγουδῶ γλυκὰ σὰν τὰ πουλιὰ

Θαρκοῦμαι ἀνακαλιοῦμαι.

 

 

[ΝΝ-Χ, "Διθαλάσσου", εκδόσεις Κάρβας 2012]

 

 

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

 

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

 

Θεοδρόμον ἀστέρα, θεωρήσαντες Μάγοι, τῇ τούτου ἠκολούθησαν αἴγλῃ· καὶ ὡς λύχνον κρατοῦντες αὐτόν, δι' αὐτοῦ ἠρεύνων κραταιὸν Ἄνακτα, καὶ φθάσαντες τὸν ἄφθαστον, ἐχάρησαν αὐτῷ βοῶντες·

 

 

[ΕΙΚΟΝΑ: τοιχογραφία ιε΄ αιώνος στο Καθολικόν Ιεράς Μονής Αγίου Νεοφύτου. ΓΡΑΦΗ: Θεοδόσης Νικολάου]

 

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΑΝΑΚΑΡΙΑ

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΑΝΑΚΑΡΙΑ

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!

Καρπασία

 

Κάθε πρωὶ

Ἀκονίζω τὴ μνήμη μου

Κι ἕνα μαχαίρι

Ἀνάμεσα σὲ θάλασσες ποὺ ματώνουν

Σὲ δυὸ κομμάτια μὲ χωρίζει.

 

Τὰ παιδικά μου χρόνια μὲ συνθλίβουν…

 

Προσπαθῶ νὰ ταιριάξω φωνήεντα

Στὰ ʺξὶʺ καὶ ʺζήταʺ

Καθὼς στὸν ἥλιο διάπλατα

Ἡ μάνα ψιθυρίζοντας

Τὸ σπίτι ἀνοίγει.

 

Στὴν πρωινὴ καταχνιὰ

Τριάστρι, Ποαλέτρικα καὶ ἄλλοι ἀστερισμοὶ

Δὲν μποροῦν νὰ σηκώσουν τὸ βάρος τῶν βλεφάρων μου.

Κυνηγώντας τὴ σκιά μας ἀνάμεσα στὰ καπνόφυτα

Μὲ τὴν πίσσα στὰ χέρια καὶ στὰ ροῦχα μας

Ἀποχωρίζουμε τσὰκ τσὰκ τὰ νοτισμένα φύλλα

Κι ἐνῶ τὸ χρυσαφὶ ρουφάει τὸ πράσινο

Ὁ ἥλιος ἀνεβαίνει

Καὶ οἱ μακριὲς αὐλακιὲς

Μικραίνουν στὸ μέτωπο τοῦ πατέρα

Μετρώντας τον μὲ κοντάρια.

 

Μὰ ἕνας ρόδακας

Ὁλοένα γυρίζει μιὰ μπροστὰ καὶ μιὰ πίσω

Ἐπιστρέφοντας εἰκόνες τοῦ παλιοῦ καιροῦ

Καὶ δείχνοντας τὶς ἄλλες

Ποὺ συνθέτουν οἱ μέρες ποὺ θά ᾿ρθουν.

 

Ἂς ἀρχίσει λοιπὸν ὁ ἀγῶνας

Κι ἂς μὴν εἶναι διὰ τὴν δόξαν

Ἂς εἶναι γιὰ τὰ καπνολούλουδα

Καὶ τὶς σκορπισμένες ψηφίδες

Τῆς διθαλάσσου πεφιλημένης πατρίδας.

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

 

Ἡ χερσόνησος Καρπασία (ἡ ἀρχαία Βοὸς Οὐρά) καὶ ἡ ἀρχαία πόλη Καρπασία (κοντὰ στὸν Ἅγιο Φίλωνα) πῆραν τὸ ὄνομά τους ἀπὸ τὸ φυτὸ κάρπασος ποὺ σήμαινε τὸ βαμβάκι, ἀλλὰ ἦταν καὶ εἶδος λιναριοῦ ἐκλεκτῆς ποιότητας.

 

"Ποαλέτρικα": ἡ ἀλετροπόδα, ὁ ἀστερισμὸς τοῦ Ὠρίωνα, τριάστρι: τὰ τρία φωτεινὰ ἀστέρια ποὺ ἀποτελοῦν τὴ ζώνη τοῦ Ὠρίωνα. Στὶς 20 Ἰουλίου 1974, τὴν ὥρα ἀκριβῶς ποὺ ξεκινοῦσε ἡ βάρβαρη εἰσβολή, μόλις είχαν ἀνατείλει τὰ τρία ἀστέρια τῆς ζώνης τοῦ Ὠρίωνα, σημάδι γιὰ ξεκίνημα τῆς ζωῆς στὴν Καρπασία.

 

"μὰ ἕνας ρόδακας": τὸ κόσμημα στὸ εξώφυλλο, ρόδακας σὲ μαρμάρινο πάτωμα στὸν Ἅγιο Φίλωνα στὴν Καρπασία. Κοσμοῦσε τὸ χαρτονόμισμα τῆς κυπριακῆς λίρας.

 

"διὰ τὴν δόξαν": Ἀνδρέα Κάλβου, Ὠδὴ Β΄, Εἰς Δόξαν, κε’.

 

"σκορπισμένες ψηφίδες": Ἀναφορὰ στὰ περίφημα ψηφιδωτὰ τῆς Παναγίας Κανακαριᾶς τοῦ 5ου αἰῶνα μ.Χ. ποὺ τοῦρκοι ἀρχαιοκάπηλοι ἔκλεψαν καὶ ἐμπορεύτηκαν. Ὁ Διευθυντὴς Ἀρχαιοτήτων εἶχε καταγγείλει τοὺς βανδάλους, στὶς 12 Ἰουλίου 1980, στὰ ἁρμόδια ὄργανα τῆς UNESCO [Ζυγός, Ἀρ. 42, Ἰούλιος-Αὔγουστος 1980]. Τὰ ψηφιδωτὰ ἐντοπίσθηκαν καὶ μετὰ ἀπὸ δίκη στὴν Ἰνδιανάπολη τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν τὸ 1991 ἐπιστράφηκαν στὴν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου. Τώρα βρίσκονται στὸ Βυζαντινὸ Μουσεῖο τοῦ Ἱδρύματος Ἀρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ στὴ Λευκωσία. Ἡ περιπέτεια τῶν ψηφιδωτῶν περιγράφεται στὸ βιβλίο τοῦ Dan Hofstadter, Goldberg’s Angel, ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Farrar Straus Giroux, New York, 1994.

 

 

[Από τη συλλογή μου "Διθαλάσσου", 2012]

 

 

 

 

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Η πιο κάτω ερμηνεία στον Χριστουγεννιάτικο Ιαμβικό Κανόνα του Ιωάννου του Δαμασκηνού είναι από το εορτοδρόμιο του Νικοδήμου του Αγιορείτου. 

Ο ύμνος γράφτηκα με το χέρι του Θεοδόση Νικολάου.

Ὁ χορὸς τῶν ποιμένων ποὺ ξαγρυπνοῦσε στοὺς ἀγρούς, συγκλονίστηκε ἀπὸ τὸν παράδοξο καὶ θαυμαστὸ τρόπο τοῦ μυστηρίου, γιατὶ ἀξιώθηκε νὰ ἀναγνωρίσει πέρα ἀπὸ κάθε λογικὴ τὸν παμμακάριστο τόκο τῆς πανάγνου Νύμφης καὶ τὶς τάξεις τῶν ἀσωμάτων Ἀγγέλων ποὺ ὑμνοῦσαν Ἐσένα τὸν Βασιλέα Χριστόν, ποὺ σαρκώθηκε χωρὶς σπορὰ ἀνδρός.

 

 

 

 

 

ΔΕΚΑΕΝΝΕΑ ΚΥΠΡΙΟΙ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ

 

ΠΙΚΡΟ ΑΜΥΓΔΑΛΟ

Στο αλβανικό περιοδικό ATUNIS GALAXY POETRY ανακοινώθηκε σήμερα η κυκλοφορία μιας ανθολογίας κυπριακού διηγήματος ή καλύτερα ένα βιβλίο με διηγήματα 19 Κυπρίων συγγραφέων. Παράλληλα δημοσιεύτηκε και ένα διήγημά μου, σε μετάφραση Βαγγέλη Ζαφειράτη, με τίτλο "Τέρας χωρίς κεφάλι" (υπάρχει στο τελευταίο μου βιβλίο "Φυσορρόος"). Ευχαριστώ για την τιμή!

Διάβάστε πιο πολλά στο ιστολόγιο μου ΝΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ: 

http://naenavivlio.blogspot.com/2020/11/blog-post_14.html

Përbindësh pa kokë – Tregim nga Nikos Nikolau – HAXHIMIHAIL / Përktheu: Vangjel Zafirati

Posted on November 10, 2020 by agronsh

Tregim nga Nikos Nikolau – HAXHIMIHAIL

Përbindësh pa kokë

Edhe vetëm duke i dëgjuar emrin shpërndante frikë e tmerr. Ishte një trup katror fluturues, dy metra me dy, me qime të shkurtër të errët e të katër cepat e tij, që ishin zgjatur e rrumbullakosur, ngriheshin e uleshin me shpejtësi si krahë. Nuk kishte kokë, por kur kalonte me shpejtësi të madhe, dukej si ta kishte goditur pikërisht në mes një top futbolli, që duke pasur shpejtësi më të madhe, e tërhiqte me vete në rrugën e tij. Zakonisht shfaqej natën mes errësirës së thellë e prania e tij bëhej e dukshme nga zhurma që bënin cepat e tij ndërsa përplaseshin me erën, por edhe nga një puhizë ndriçuese e verdhë dhe e çuditshme që kishte rreth vetes. Por shfaqej edhe herët pasdite.

Kështu e kishin përshkruar nja dhjetë veta që këmbëngulnin se e kishin parë, dhe të gjithë binin në një mendje për zonën ku rrinte ky trupdjall i mistershëm, që nuk qe tjetër veçse varrezat e vjetra. Dy-tri veta e kishin parë në mesditë. Ishte një mister i paqartësuar. Thoshin se ditën nuk ngacmonte njeri e kur diktonte praninë e njerëzve, nxitonte të zhdukej. Mblidhej duke kryer një lëvizje rrethore e bëhej një lëmsh që vazhdimisht zvogëlohej dhe zhdukej pa lënë asnjë gjurmë. Dukej se i kishte dobësi lepujt, dhelprat e gjarpërinjtë. Dikush e kishte parë duke rrëmbyer dy gjarpërinj që bënin dashuri në një arë të korrur e luante me ta në ajër. I hidhte lart e sapo e preknin duke rënë në trupin e tij të tendosur, i hidhte përsëri si trampolinë më lart. Kur i la përfundimisht të binin përtokë, nuk ishin veçse skelete të bardha që u shpërbënë sapo prekën sipërfaqen e fortë të tokës. Një herë tjetër e panë që u shtri duke mbuluar një dhelpër, që sa të hapësh e të mbyllësh sytë u zhduk, duke lënë te vendi vetëm skeletin e saj, që menjëherë u bë pluhur me erën që fryu.

Për një arsye të pashpjegueshme, askush nga fshati nuk kishte pësuar ndonjë të keqe nga përbindëshi, e as që ekzistonin histori më të vjetra për zhdukje të vendësve. Të gjitha viktimat ishin njerëz të huaj, të vetmuar, të ardhur nga vende të papërcaktuara, që u rastisi të kalojnë nga fshati dhe ai i pa. Dhe viktimat ishin të shumta, dhe për shumë raste kishte përshkrime të sakta e të frikshme nga dëshmitarë okularë.

Një pasdite, xhaxha Petroja, që kishte ardhur para dy-tri ditësh për pushime, më tha të shkonim së bashku në fshatin aty afër me biçikletën që më kishte dhuruar ai vetë verën e kaluar, por do të isha i detyruar të kthehesha vetëm pas, sepse ai do të qëndronte atje tek të afërmit. Kështu u bë, por loja me disa fëmijë që takova atje më vonoi, e kur fillova të kthehesha, kishte filluar të errej. Duhej të përshkoja vetëm tre kilometra, por papritur, ndërsa i jepja biçikletës, m’u dukën shumë dhe errësira po afronte me shumë shpejtësi. Kur kisha përshkuar gjysmën e rrugës, m’u kujtua trupdjalli. Fatkeqësisht, për t’u kthyer në shtëpi, duhej të kaloja nga varrezat e vjetra. Nuk kishte rrugë tjetër. I jepja biçikletës sa më shpejt mundesha për të fituar kohë. Kthimi pas, mosvajtja në fshat, nuk do të kishte kuptim, sepse nuk do të isha më as «i fortë”, as “i patrembur”, epitete me të cilat më kishte zbukuruar më parë në ditëlindjen time babai.

I jepja biçikletës, por ndërsa u afrohesha varrezave, frika shtohej. Zemra më rrihte fort e sa nuk çahej. Frymëmarrja m’u rëndua dhe ecja gjithmonë e më me vështirësi. Këmbët filluan të mos më binden dhe biçikleta po humbiste vazhdimisht shpejtësi deri sa ndaloi para portës së jashtme të varrezave.

Vura këmbën e majtë në tokë e në atë moment ndjeva diçka të fluturonte mbi kokën time dhe dritën e tij të verdhë të çuditshme të përhapet rreth meje, dhe frika më paralizoi. Bëri një rreth të shpejtë duke ulur e ngritur të katër cepat e tij, qëndroi nja njëzet metra para meje, mbi lartësinë e tokës, e pastaj filloi të afrohet shumë ngadalë e me kujdes. Vura re konturin e tij të verdhë e ishte pikërisht si në përshkrimet që kisha dëgjuar. Vendosa me kujdes dorën në xhep dhe shtrëngova thikën e vogël, të cilën e hapa duke shtyrë me një lëvizje të ngadaltë një levë, të fiksuar te prerësja, deri sa dëgjova klikun karakteristik. Qetësi absolute. Nuk i hiqja sytë nga konturi i verdhë. Sapo u afrua nja dhjetë metra, drejtova me kërcënim thikën time të vogël me një lëvizje të papritur, duke lëshuar një piskamë të fortë e dëshpëruese. Ishte lëvizja ime e fundit, por vendimtare, që dha rezultat: trupdjalli kërceu mbrapa, u mblodh kulaç duke u rrotulluar dhe u zhduk në të qindtën e sekondës. Nuk humba kohë, duke mbajtur akoma thikën në dorën e majtë, shkela me forcë pedalin dhe u bëra njësh me errësirën, që ndërkaq u dendësua edhe më. Por nuk i frikesha më asaj.

ΔΥΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

 

ΧΑΡΑΜΑ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

 

ΒΟΥΤΤΗΜΑΝ ΗΛΙΟΥ ΣΤΑ ΛΑΤΣΙΑ

 

ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ... η πόλη που ήξερε να κοιτάζει μπροστά.

 

 

Η ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΗΞΕΡΕ ΝΑ ΚΟΙΤΑΖΕΙ ΜΠΡΟΣΤΑ...
...λίγες μόνο πινελιές από την πνευματική Αμμόχωστο

Συνέντευξη στον ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΚΟΥΡΟΥΠΑΚΗ

[ Apostolis Kouroupakis, Καθημερινή (κυπρ.), 15-16, Αυγούστου 2020, Ζωή, σελ.1]

Πέρασαν σαράντα έξι χρόνια από τον Αύγουστο του 1974, όταν η Αμμόχωστος, η πόλη του Ευαγόρα, αφέθηκε στη φθορά του χρόνου, προδομένη και αυτή, όπως και ολόκληρη η Κύπρος, από τα συμφέροντα των ολίγων, που όμως όρισαν το μέλλον χιλιάδων άλλων. Δημοτική Βιβλιοθήκη και Πινακοθήκη Αμμοχώστου, Γυμνάσιο Αμμοχώστου, Αρχαίο Θέατρο Σαλαμίνας, Γ.Φ. Πιερίδης, Γ. Πολ. Γεωργίου, Θεοδόσης Νικολάου, Ζυμπουλάκης, Περσεφόνη Παπαδοπούλου με τις «Εστιάδες», Δημ. Ν. Μαραγκός, Ν. Βραχίμης, Κυριάκος Χατζηιωάννου, Μαρία Ιωάννου, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, και τόσες/τόσοι άλλες/οι ζωγράφισαν, διάβασαν, άκουσαν την πόλη και αυτός ο απόηχος φτάνει στις μέρες μας τυλιγμένος με την αχλή του ένδοξου παρελθόντος και του άδηλου μέλλοντος, της πόλης όμως δεν της πρέπει να μένει άπυστη και άιστη. Για την Αμμόχωστο των Γραμμάτων και των Τεχνών μίλησα με τον συγγραφέα Νίκο Νικολάου-Χατζημιχαήλ, ο οποίος αφότου τελείωσε το δημοτικό σχολείο στο Βασίλι της Καρπασίας, μετέβη στην Αμμόχωστο ώστε να συνεχίσει τις εγκύκλιες σπουδές του. Τελευταίο βιβλίο του η συλλογή διηγημάτων «Φυσορρόος», από τις εκδόσεις Βακχικόν, Αθήνα 2019.

-Κύριε Νικολάου, τι είναι για εσάς η Αμμόχωστος;

-Η Αμμόχωστος είναι ο τόπος όπου έμαθα γράμματα, ερωτεύτηκα για πρώτη φορά και τελικά η ίδια η πόλη έγινε έρωτας, που όσο περνούν τα χρόνια γίνεται και πιο σφοδρός, αλλά, δυστυχώς, σε συνθήκες, που μου δημιουργούν συναισθήματα οδύνης και πόνου αβάστακτου.

-Μάθατε γράμματα μου λέτε, ποιοι σας τα έμαθαν;

-Όταν τελείωσε ο απελευθερωτικός αγώνας, στη νεαρή Κυπριακή Δημοκρατία μας υπήρξε ενθουσιασμός και μεγάλη δραστηριότητα. Άρχισαν να εφαρμόζονται σχέδια ανάπτυξης σε όλους τους τομείς. Τα σχολεία δημιουργούσαν επεκτάσεις με πολλές νέες αίθουσες ή χτίζονταν καινούργια για να δεχτούν χιλιάδες μαθητές, που ήταν διψασμένοι για μόρφωση. Το φημισμένο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου ήταν στις δόξες του κι εμείς τα δωδεκάχρονα υπήρξαμε πολύ τυχεροί, γιατί ένα εκλεκτό επιτελείο καθηγητών, κάτω από το αυστηρό βλέμμα του δρος Κυριάκου Π. Χατζηιωάννου, ξεκίνησαν αμέσως δουλειά όχι μόνο για να μας μάθουν γράμματα αλλά, κυρίως, για να μας κάνουν ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους, να γνωρίσουμε ποιοι είμαστε, από πού καταγόμαστε και πού πηγαίνουμε. Και όπως λέει σε ένα ποίημα του ο ίδιος, «είμαστε ευλογημένοι γιατί πήραμε από τη νήσο Σαλαμίνα τη θεϊκή καταγωγή, από τους Αθηναίους τη σοφία, απ’ τους Αργείους τη βασιλική μεγαλοπρέπεια, από τους Αρκάδες την τέχνη που τα όρη γίνονται πεδιάδες». Θυμάμαι ήταν πολύ μεγάλες οι ανάγκες σε διδακτικό προσωπικό και έτσι προσλαμβάνονταν ως καθηγητές, ακόμα και φοιτητές που δεν είχαν τελειώσει τις πτυχιακές τους εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο, όπως ο Κυριάκος Πλησής, ο πρώτος μας φιλόλογος. Ονόματα όπως οι προαναφερθέντες, και οι Θεοδόσης Νικολάου, Παναγιώτης Σέργης, Νίκος Χατζημιχαήλ, Παναγιώτης Μιχαήλ και οι εξ Ελλάδος καθηγητές Γιάννης Αναγνωστόπουλος, Χριστόφορος Μηλιώνης, Γιώργος Παπαδόπουλος, ο Γιώργος Μπισκίνης ‒γιος του ακαδημαϊκού ζωγράφου Δημήτρη Μπισκίνη‒ και τόσοι άλλοι, λάμπρυναν το σχολείο μας με τις γνώσεις, τον ενθουσιασμό και τη μεθοδικότητα τους.

-Πολιτιστικός φάρος το Γυμνάσιο σας...

-Το σχολείο μας αποτελούσε για την πόλη το σπουδαιότερο πνευματικό κέντρο, αλλά διακρινόταν και σε άλλους τομείς όπως στον αθλητισμό, όπου ξεχώριζε σε πανελληνίους αγώνες στίβου. Με πρωτοστάτη τον δρα Χατζηιωάννου ιδρύθηκε ο Επιστημονικός Φιλολογικός Σύλλογος Αμμοχώστου ‒ο περίφημος ΕΦΣΑ‒ που έδωσε στην πόλη πραγματική πνευματική ζωή και κίνηση. Παρακολουθούσαμε όχι μόνο τους καθηγητές μας, αλλά και πολλούς διακεκριμένους ανθρώπους από τον ελλαδικό χώρο, να δίνουν ανοικτές για το κοινό διαλέξεις, λογοτεχνικού και επιστημονικού ενδιαφέροντος. Δίνονταν παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας, είτε μπροστά από τα αρχαιοπρεπή προπύλαια του γυμνασίου μας είτε στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας, παραστάσεις που ξεπερνούσαν τα μαθητικά επίπεδα.

-Το θέατρο της Σαλαμίνας πεδίον δόξης λαμπρόν... μαγιά πολιτιστική...

-Το θέατρο κατακλυζόταν και από τους μαθητές και από τον κόσμο. Ο Παναγιώτης Σέργης ήταν ο εμπνευστής, ο διδάξας, η ψυχή αυτών των παραστάσεων. Παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας για το κοινό αλλά και για τους μαθητές έδωσαν και άλλα σχήματα, όπως το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας, το Θέατρο Τέχνης και άλλοι. Ήταν μια μαγική εποχή για την Αμμόχωστο, συνέχεια μιας άλλης προηγούμενης εποχής, εξ ίσου ενδιαφέρουσας, και μέσα σε τούτο το δημιουργικό κλίμα μπολιάστηκαν από τη μαγιά της πολλά παιδιά, που αργότερα διακρίθηκαν και πέραν της Κύπρου ως θεατράνθρωποι, ηθοποιοί, σκηνογράφοι κτλ. Στην Αμμόχωστο, υπήρχαν και άλλα σχήματα με σημαντική πολιτιστική δραστηριότητα, όπως το Λύκειο Ελληνίδων. Στην πόλη από το 1955 είχε ιδρυθεί, η Δημοτική Βιβλιοθήκη με πλούσια δραστηριότητα σε σχέση με το Γυμνάσιο, και αργότερα, το 1960, ιδρύθηκε η Δημοτική Πινακοθήκη, με σημαντική συλλογή έργων Τέχνης Κυπρίων και Ελλαδιτών ζωγράφων. Ένα μέρος αυτής της συλλογής εκτίθεται αυτή την εποχή στη Λευκωσία με τίτλο «Ξαναγέννηση», με έργα που επέστρεψε στους ιδιοκτήτες τους, το κατοχικό καθεστώς, μέσω ενός προγράμματος ανταλλαγής.

-Ακόμη ένας πολιτιστικός φάρος η Βιβλιοθήκη;

-Στη βιβλιοθήκη πηγαίναμε για διάβασμα μόνοι μας αλλά και ομαδικά κατά τάξεις. Μια φορά πήγαμε για να παρακολουθήσουμε, αν θυμάμαι καλά, μια ταινία με θέμα «Ο άνθρωπος στο διάστημα». Γινόταν πολλή φασαρία και ο διευθυντής, ο κ. Γιώργος Πιερίδης ‒που πάντα είχε πολύ αυστηρό ύφος‒ προσπαθούσε να επιβάλει την τάξη. Μας έλεγε πως «εδώ είναι βιβλιοθήκη, και ο πρώτος κανόνας της βιβλιοθήκης είναι η σιωπή». Κοντά και ο Στέφανος Ζυμπουλάκης ‒ένας χρόνος τώρα που μας έφυγε‒ τον βοηθούσε διακριτικά. Κι εδώ επικρατούσε δημιουργική δραστηριότητα. Δίνονταν διαλέξεις για το κοινό από σπουδαίους ανθρώπους του πνεύματος, και τα κείμενα τους εκδίδονταν σε δελ¬τίο ή σε αυτόνομες εκδόσεις, όπως γινόταν και με τον ΕΦΣΑ. Είχα την τύχη να συνεργαστώ με τον φίλο Ζυμπουλάκη μετά την εισβολή στην πνευματική ομάδα του σπουδαίου περιοδικού τού Φοίβου Σταυρίδη «ο Κύκλος». Μαζί μας ήταν και ο Θεοδόσης Νικολάου. Το ίδιο το Γυμνάσιο μας είχε τη δική του περίφημη βιβλιοθήκη με χιλιάδες τόμους βιβλίων, δωρεά του Ν. Δ. Μαραγκού. Η βιβλιοθήκη μας «δεν ήταν μια νεκρή βιβλιοθήκη όπου κατέφευγαν οι μονήρεις», όπως είπε ο Χριστόφορος Μηλιώνης, «αλλά ήταν λειτουργική, γιατί οι καθηγητές φρόντιζαν να κρατούν τους μαθητές σε επαφή με τη βιβλιοθήκη».

-Τώρα, τι σκέφτεστε για την Αμμόχωστο;

-Θλίβομαι γιατί βρίσκονται συμπατριώτες μας, που πιστεύουν πως δεν αξίζει στους Αμμοχωστιανούς να τους επιτραπεί η επιστροφή στην πόλη τους, και άλλοι πάλι, εκτοξεύουν ασταμάτητα κατηγορίες πως δεν έχουμε αίσθηση πατρίδας. Θλίβομαι για την ανικανότητα των πολιτικών κομμάτων, θλίβομαι για την ακόρεστη δίψα του χρυσαφιού, για τη διαφθορά και την ατιμωρησία στον τόπο, γιατί όλα αυτά οδηγούν στην κούραση και την αδιαφορία. Τι να πω, θλίβομαι και διερωτώμαι κι εγώ, όπως ο δρ Χατζηιωάννου, ο γυμνασιάρχης μας, που κάποτε, ολοκλήρωσε μια διάλεξη του με τα λόγια αυτά: «Τώρα βλέπουμε την πόλη μας στα όνειρα μας και με πόνο αναρωτιόμαστε: Ήταν άραγε ένα φωτεινό μετέωρο που έσβησε για πάντα από το ουράνιο στερέωμα της Κύπρου, ή θα ξαναλάμψει και πάλι, όπως πριν;»

 

 

 

 

ΘΕΜΑΤΑ: ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ

 

Μόλις κυκλοφόρησε το υπέροχο διπλό τεύχος των "Θεμάτων",

 με σπουδαία κείμενα εκλεκτών μελετητών,

 για τον σπουδαίο ποιητή μας 

Κυρ. Χαραλαμπίδη

 

 *****

Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ

Εν δορί κεκλιμένος[i]

σχόλιο για τον τίτλο ενός βιβλίου

Ένα πρωτόγονο ανθρωποειδές, πριν από μερικά εκατομμύρια χρόνια, στην καθημερινή του περιδιάβαση για αναζήτηση τροφής, παρατηρούσε τα κοχύλια, τα όστρακα και κάθε τι που είχε παράξενο σχήμα, ιδιάζουσα επιφάνεια και πρωτόγνωρο χρώμα. Τα έπαιρνε στο χέρι του, τα παρατηρούσε με μεγάλη περιέργεια και κάποτε τα κουβαλούσε στη σπηλιά του. Κάθε μέρα τα περιεργαζόταν, άπλωνε τα χέρια δείχνοντάς τα στους αδιάφορους συγκατοίκους του, μα κάποια μέρα, μετά από πολύν καιρό, τα έβαλε στη σειρά και με πολλές προσπάθειες βρήκε τρόπο και τα κρέμασε στον λαιμό του. Τότε μια παράξενη χαρά τον πλημμύρισε. Ένα ψέλλισμα ευχαρίστησης βγήκε από τα σωθικά του, καθώς στα χείλη του χαρασσόταν ένα χαμόγελο[ii]. Κάτι είχε αλλάξει: από τροφοσυλλέκτης κι ύστερα κυνηγός έγινε και κυνηγός της ομορφιάς. Έγινε άνθρωπος …και τότε, κάθε πράγμα, κάθε σχήμα, κάθε χρώμα απόκτησε πια το όνομά[iii] του. Και από τότε, κονταροχτυπιέται όχι μόνο για την εξασφάλιση της τροφής του, αλλά κονταροχτυπιέται και με τον ίδιο τον εαυτό του ακόμα∙ κονταροχτυπιέται για την ομορφιά.

Το δόρυ, από τα πρώτα και πιο σημαντικά εργαλεία που επινόησε ο άνθρωπος, αρχικά χρησιμοποιήθηκε για την απόκτηση της τροφής του, κυνηγώντας ζώα ή ψαρεύοντας μ’αυτό, ύστερα όμως, το χρησιμοποίησε ως πολεμικό εργαλείο∙ για άμυνα κι επίθεση. Είναι γνωστό το δόρυ του Αχιλλέα, καμωμένο από τον Κένταυρο Χείρωνα από ξύλο μελίας ‒το δέντρο αυτό, η πασχαλιά, στην Κύπρο το λέμε μαυρομάτα, ή γιασεμί. Ήταν ένα ευθύβολο κοντάρι (μελίην ιθυπτίωνα[iv]) όπως διασώζει ο Όμηρος[v]. Πολύ σοφά, λοιπόν, ο αρχαϊκός λυρικός Αρχίλοχος, ο ελεγειακός ποιητής και ιαμβογράφος του 7^ου π.Χ. αιώνα, μας έδωσε τούτους τους στίχους[vi]: ἐν δορὶ μέν μοι μᾶζα μεμαγμένη͵ ἐν δορὶ δ’ οἶνος  / Ἰσμαρικός· πίνω δ’ ἐν δορὶ κεκλιμένος. Δηλαδή[vii], με το δόρυ μου έχω ψωμί, με το δόρυ μου και το ισμαρικό[viii] κρασί∙ το πίνω γερμένος στο δόρυ μου. Και βέβαια, είναι γερμένος στο δόρυ του, γιατί ποτέ δεν το αποχωρίζεται, εξάλλου θα τον κρατήσει ολόρθο, γιατί το κρασί  που ρουφάει είναι πολύ δυνατό.  

Έτσι κι ο ποιητής: όπως τον άνθρωπο που έβαλε σε τάξη τις χάντρες και πέρασε στον λαιμό του το περιδέραιό του, έτσι κι αυτός βάζει σε τάξη τις δικές του χάντρες∙ δεν αφήνει ψίχουλο να πέσει κάτω. Κι αυτά τα ψίχουλα, οι λέξεις δηλαδή, τοποθετούνται με μαεστρία στη θέση που επιλέγει και τα μετατρέπει σε πετράδια, που λάμπουν πια σε περίτεχνα κοσμήματα∙ τα κοσμήματα του Λόγου. Το σύνολό τους αποτελεί τον αμητό της σοφίας όχι μόνο της δικής του, αλλά και της σοφίας, γενικότερα, του ανθρώπου, από την εποχή της εξανθρώπισής του. Το δικό του δόρυ δεν είναι από το ξύλο της εύκαμπτης μελίας αλλά από διαλεχτές λέξεις, τοποθετημένες με τέτοιον τρόπο στη σειρά ώστε να σημαίνουν βαθύτερα νοήματα, να τις οδηγεί πιο πέρα∙ το δικό του δόρυ είναι το σώμα του Λόγου του. Μιλώ, βέβαια, για τον ποιητή μας, τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη, τον κεκλιμένο στο δόρυ του, στο δόρυ που τόσοι και τόσοι επαΐοντες μίλησαν με θαυμασμό. Τον ευχαριστούμε, που μοιράζεται μαζί μας το δυνατό κρασί του, ακολουθώντας τη λόγια παράδοση αιώνων, που φτάνει μέχρι τον Όμηρο, που όντας τυφλός, είναι κι αυτός εν δορί κεκλιμένος.

Μάιος 2020

---

[i] Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Εν δορί κεκλιμένος, δοκίμια, μελέτες, άρθρα και συνεντεύξεις, εκδόσεις Σοκόλη 2019. Το βιβλίο αυτό αποτελεί συνέχεια του δίτομου έργου του ποιητή Ολισθηρός Ιστός, με τον ίδιο υπότιτλο, που έγινε στην Αθήνα από τις εκδόσεις Άγρα το 2009. Και τα δύο έργα δείχνουν τη σχέση τού ποιητή με τους ανθρώπους και τα πράγματα του πνεύματος, που τον άγγιξαν για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του μισού αιώνα.

[ii] Ο Κ. Χαραλαμπίδης, στην πρώτη του ποιητική συλλογή, Πρώτη Πηγή, 1961, προτάσσει στα ποιήματα: «εν αρχή ο Θεός εποίησεν ένα χαμόγελο».

[iii] Γιώργος Σεφέρης, Δοκιμές, Ίκαρος, Δ΄ έκδοση, σελ. 139: Στερνός σκοπός του ποιητή δεν είναι να περιγράφει τα πράγματα αλλά να τα δημιουργεί ονομάζοντάς τα∙ είναι νομίζω και η πιο μεγάλη χαρά του.

[iv] Όμηρος, Ραψωδία Φ, 169.

[v] Ο Όμηρος στη Ραψωδία Φ (στη μετάφραση του Δ.Ν. Μαρωνίτη) αναφέρεται πολλές φορές στο «πηλιορείτικο (το έφτιαξε ο Χείρων), φράξινο (από το ελαφρό και εύκαμπτο ξύλο μελίας, fraxinus) δόρυ» του Αχιλλέα, ο οποίος πνιγμένος από θυμό μετά τον θάνατο του φίλου του Πατρόκλου, συγκρούεται και σκοτώνει ‒πράξη που απεύφευγε προηγουμένως‒ διάφορους Τρώες, μεταξύ αυτών και τον αδελφό τού Έκτορα, ο οποίος είχε σκοτώσει τον φίλο του.

 

[vi] Οι στίχοι, οι οποίοι έδωσαν και τον τίτλο του βιβλίου του Κ. Χαραλαμπίδη, αναφέρονται στο κείμενό του, (σελ. 132), που έγραψε για τον φιλόλογο Ανδρέα Βοσκό.

[vii] Πολλοί έχουν μεταφράσει τους στίχους αυτούς, ανάμεσά τους, ο Σ. Μενάρδος, Γ. Δάλλας, Ι. Κακριδής, αλλά και ο Κ. Χαραλαμπίδης, με τούτη εδώ τη μετάφραση: στο δόρυ μου στηρίζω το ψωμί μου, / στο δόρυ το θρακιώτικο κρασί μου, / και το ρουφώ στο δόρυ μου γερμένος.  

[viii]  Ίσμαρος, ήταν θρακική πόλη, ονομαστή για το δυνατό κρασί της.