100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ

 

Μίκης Θεοδωράκης
αφιέρωμα
100 χρόνια από τη γέννησή του (1925-2025)

Αυτό το καλοκαίρι του 2025 κλείνουν 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Έλληνα Μίκη Θεοδωράκη και σε πάρα πολλά μέρη της Ελλάδας και της Κύπρου γίνονται εκδηλώσεις για να τιμηθεί η μνήμη αυτού του τεράστιου Δημιουργού. Μια αναζήτηση στο διαδίκτυο δείχνει πόσο μεγάλο είναι το μέγεθος και η ποικιλία των εκδηλώσεων.

Την περασμένη Τετάρτη, 4 Ιουνίου, η Λεμεσός και πιο συγκεκριμένα ο Σύνδεσμος Φίλων του Πολιτιστικού Ομίλου «Διάσταση» έδωσαν το δικό τους αφιέρωμα. Η πραγματοποίηση με επιτυχία αυτής της μαγευτικής βραδιάς οφείλεται στο συγκρότημα «Ες Αεί» και το Φωνητικό Σύνολο «Διάσταση», που τραγούδησαν συνθέσεις του Θεοδωράκη κυρίως όμως, στον ακούραστο φίλο του Μίκη, τον Κώστα Σερέζη, που ήταν ο κύριος ομιλητής/αφηγητής της εκδήλωσης, που μάγεψε το κοινό με «Προσωπικές εμπειρίες από τα ταξίδια του Μίκη Θεοδωράκη ανά την υφήλιο, που αναδεικνύουν την οικουμενική του διάσταση». Εκτός από αυτά προβλήθηκε και ένα δωδεκάλεπτο απόσπασμα από ντοκυμαντέρ που γύρισε ο ίδιος το 1994, όταν κάλυπτε, με πρόσκληση του ίδιου του Θεοδωράκη, τη θριαμβευτική μηνιαία περιοδεία του στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Και ακόμα, στον χώρο έγινε και έκθεση ντοκουμέντων από το αρχείο του ομιλητή.

Σχετικά με την εκδήλωση, στον πιο κάτω σύνδεσμο, που παραπέμπει στο ιστολόγιό μου «Ο ΛΟΓΟΣΥΛΛΕΚΤΗΣ», μπορείτε να διαβάσετε το εξαιρετικό κείμενο του δημοσιογράφου Παύλου Κ. Παύλου.

[ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΜΕ ΟΔΗΓΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΣΕΡΕΖΗ]

Ένα κείμενο διαμάντι, αληθινό, ακριβές, σαφές και ευσύνοπτο, μέσα από το οποίο φαίνεται και η φιλική σχέση του με τον Κώστα Σερέζη. Οι δύο φίλοι, φαίνεται πως είναι άξιοι για κάθε έπαινο, γιατί ο καθένας με τη δική του φωνή κατόρθωσαν να δημιουργήσουν την πιο δημοφιλή εικόνα τους στον χώρο. Το κείμενο του Παύλου θα το βρείτε και στο τέλος αυτής της ανάρτησης.

Ο τίτλος της ομιλίας του Κώστα Σερέζη παραπέμπει στο βιβλίο του με τίτλο «Μίκης Θεοδωράκης, ο οικουμενικός», μαρτυρία, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2002. Το βιβλίο, την ίδια χρονιά γνώρισε και δεύτερη έκδοση και ίσως σύντομα γνωρίσει και τρίτη. Σ’ αυτό το βιβλίο αναφέρεται το πιο κάτω μικρό κείμενό μου, το οποίο βρίσκεται αναρτημένο στο ιστολόγιό μου «ΝΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ»

ΚΩΣΤΑ ΣΕΡΕΖΗ, ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ    

 ###

 Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ

Κώστα Σερέζη
Μίκης Θεοδωράκης ο Οικουμενικός
[Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2002]

Για τον πολύπλαγκτο και πολύευκτο Μίκη Θεοδωράκη έχουν γραφτεί πολλές δεκάδες βιβλία, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, για το έργο του και για τις άλλες διαστάσεις της πολυκύμαντης ζωής του. Και ο ίδιος έγραψε πολλά βιβλία, μεταξύ αυτών και τη συγκλονιστική αυτοβιογραφία του «Οι δρόμοι του Αρχάγγελου», Ένα βιβλίο από αυτά, έχει μια ιδιαίτερη αξία: είναι το βιβλίο του Κώστα Σερέζη «Μίκης Θεοδωράκης, ο οικουμενικός». Δεν είναι βιογραφία ούτε ακολουθεί χρονολογικά τη δημιουργική πορεία του Θεοδωράκη. Είναι μια ελεύθερη σύνθεση, που έχει σκοπό να μας αποκαλύψει την οικουμενικότητα του Θεοδωράκη. Ο Κώστας Σερέζης κάλυψε δημοσιογραφικά διάφορες περιοδείες του στο εξωτερικό και τον έζησε απο κοντά. Το γεγονός ότι ο ίδιος ο Θεοδωράκης εμπιστεύθηκε τον Κώστα Σερέζη λόγω της ποιότητας της δουλειάς του, φαίνεται από τα ίδια τα λόγια του Θεοδωράκη: «...Ευχαριστώ τον Κώστα Σερέζη που μου κάνει την τιμή να ασχολείται με το έργο μου και με το άτομό μου. Αυτό με συγκινεί και με ευχαριστεί ιδιαίτερα γιατί ό,τι κάνει το κάνει υπεύθυνα, σοβαρά και προπαντός όμορφα!». Για το βιβλίο μίλησαν πολλοί και σημαντικοί άνθρωποι όπως ο αείμνηστος Κώστας Γεωργουσόπουλος, που είπε ότι «...αυτό που καταθέτει με το βιβλίο του ο Κώστας Σερέζης, το καταθέτει με ευγλωττία, με αγάπη, με τιμιότητα και με δημοσιογραφική ακρίβεια».

Το βιβλίο αυτό του Κώστα Σερέζη δεν ήταν αυτοσκοπός. Προϋπήρξαν παροτρύνσεις φίλων του, μετά που άκουγαν μαγεμένοι την αφήγησή του, σε εκδηλώσεις για τον Θεοδωράκη. Έτσι προέκυψε. Και δεν είναι πολυσέλιδο, έχει μόνο εκατόν είκοσι οκτώ σελίδες, που φιλοξενούν είκοσι δύο ολιγοσέλιδα αυτόνομα κείμενα με κοινό παρονομαστή την αφήγηση, η οποία εστιάζει σε γεγονότα, που αναδεικνύουν την οικουμενικότητα του Θεοδωράκη. Όλα τα κείμενα συνοδεύονται με εικαστικό υλικό και ντοκουμέντα από το αρχείο του Θεοδωράκη, του συγγραφέα αλλά και άλλων.

 Δεν το κρύβω ότι με την ευκαιρία της εκδήλωσης στη Λεμεσό για τα 100 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη, ξαναδιαβάζοντάς το, μετά από τόσα χρόνια, ένιωσα την ίδια συγκίνηση όπως όταν το πρωτοδιάβασα. Διάφορα γεγονότα, που περιγράφονται σε κάποιες σελίδες του, μου θύμισαν δικές μου εμπειρίες π.χ. όταν η χούντα των Αθηνών είχε απαγορεύσει τα τραγούδια του Θεοδωράκη και οι αξιωματικοί της ΕΛΔΥΚ άδειαζαν τα δισκοπωλεία της Λευκωσίας για να ακούνε τα τραγούδια του κρυφά στο σπίτι τους. Αυτό μου θύμισε τη ζοφερή εποχή της δικτατορίας, που καθώς επιστρέφαμε για καλοκαιρινές διακοπές στην Κύπρο από την Αθήνα όπου σπουδάζαμε και το αεροπλάνο έμπαινε στον εναέριο χώρο της Κύπρου ξαφνικά ακουγόταν από τα μεγάφωνα το χρυσοπράσινο φύλλο, το χελιδονάκι ή άλλα τραγούδια του Θεοδωράκη. Τι ευχάριστο ξάφνιασμα. Γέμιζαν τα πνεμόνια μας, η καρδιά μας, χαρά! Ελευθερία! Δημοκρατία!

Τα προηγούμενα χρόνια, στα μέσα της δεκαετίας του ΄60 ως έφηβοι, στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, ακούγαμε, κυρίως, τα τραγούδια του Θεοδωράκη, αλλά ακούγαμε και Beatles και τραγούδια του Ξαρχάκου και του Ζαμπέτα. Είχαμε την τύχη να μαθαίνουμε γράμματα από κάποιους φωτισμένους δασκάλους, που έφερναν ακόμα και μαγνητόφωνο στην τάξη. Όλα τα τραγούδια, βαθιά αποτυπωμένα μέσα μας, τα έχω φυλαγμένα σε ένα... δημοσιογραφικό Reporters Notebook, που έχει επιζήσει μετά από 63 χρόνια∙ μπορώ να τραγουδήσω όλα τα τραγούδια που περιέχει, βλέποντας μόνο τον τίτλο και να μεταφέρομαι νοερά στην ολοζώντανη, ονειρική πόλη μας∙ να θυμάμαι τα δροσερά κορίτσια, που κυνηγούσαμε στην οδό Δημοκρατίας.

Στο πρώτο κείμενο του βιβλίου, ο Κώστας Σερέζης περιγράφει ένα απλό γεγονός, μια σκηνή στην οποία υπήρξε μάρτυρας και δείχνει την οικουμενικότητα του Θεοδωράκη. Είναι ένα μικρό σερεζικό κείμενο, ίσως το πιο μικρό, αλλά γραμμένο με τόση γλαφυρότητα, που κατορθώνει να μεταδώσει τη συγκίνηση του συγγραφέα και στον αναγνώστη. Την ίδια ποιότητα έχουν όλα τα κείμενα του βιβλίου. Νά πως περιγράφει τη σκηνή: «Ήταν μεσημέρι της Μεγάλης Πέμπτης. 28 Απριλίου του 1994. Ύστερα από ένα δεκάωρο ταξίδι, φτάσαμε κουρα­σμένοι στην άλλη ακτή του Ατλαντικού. Στο αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης. που έμελλε να είναι η αρχή μιας μηνιαίας θριαμβευτικής περιοδείας του Μίκη Θεοδωράκη στις Η­νωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, περιμέναμε να περά­σει από τις τελωνειακές διατυπώσεις και το τελευταίο μέ­λος της συνοδείας του συνθέτη. για να μεταβούμε όλοι μα­ζί στο ξενοδοχείο. Τελευταίος ήταν. κατά τύχη. ο ηθοποιός Κώστας Καζάκος. Όταν επιτέλους φάνηκε κι αρχίσαμε την πλάκα αν η καθυστέρηση οφειλόταν στο γεγονός ότι θεωρήθηκε ύποπτος, είδαμε να προβάλλουν πίσω από αυ­τόν δύο Γιαπωνέζοι. που με ευγένεια πλησίασαν το συνθέ­τη και τον ρώτησαν αν μπορεί να τους δώσει ένα αυτόγρα­φο. 0 συνθέτης ανταποκρίθηκε και οι Γιαπωνέζοι. κουρα­σμένοι ταξιδιώτες κι αυτοί, ερχόμενοι από πιο μακρινό μέρος από το δικό μας. απομακρύνθηκαν με έκδηλη ευχα­ρίστηση. σκύβοντας το κορμί από τη μέση κι απάνω. σε ε­κείνο το χαρακτηριστικό χαιρετισμό της πατρίδας τους.

Αν διάλεξα αυτό το γραφικό όσο και ασήμαντο επει­σόδιο –«πολλά θα μάθεις αν το ασήμαντο εμβαθύνεις», λέει σε ένα στίχο του ο Οδυσσέας Ελύτης– για να αρχίσω αυτή τη συνοπτική περιδιάβαση στη ζωή και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη είναι για να δείξω ευθύς εξαρχής πόσο οικουμενικός είναι σήμερα ο συνθέτης και πόσο αντιπρο­σωπευτικό σύμβολο έχει γίνει του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Ένα αυτόγραφο είναι σίγουρα κάτι πολύ κοινό όταν το ζητάει κανείς από ένα εφήμερο πρόσωπο του θεάματος, από ένα σταρ του κινηματογράφου ή του αθλητισμού. Όταν όμως το ζητάει ένας Γιαπωνέζος, που ήταν αγέννητος την εποχή που ο Θεοδωράκης έγραφε τη μουσική για τον Ζορμπά, από ένα συνθέτη με τόσο ελλη­νικό χρώμα στη δουλειά του. δείχνει ότι ο συνθέτης της Ρωμιοσύνης έχει μια παγκόσμια ακτινοβολία, πέρα από επίκαιρες αφορμές και μόδες».

Στην αρχή του βιβλίου υπάρχει ένα σχέδιο του Μίκη Θεοδωράκη με μολύβι, του Χρήστου Γαρουφαλή, ειδικά για την έκδοση αυτή. Το σχέδιο με λίγες μόνο λεπτομέρειες, δίνει τον θεληματικό χαρακτήρα του συνθέτη και το μουσικό του αυτί, ανοικτό σε κάθε ήχο. Με τον ίδιο τρόπο ο Κώστας Σερέζης, χρησιμοποιώντας όμως, με την ίδια ευαισθησία και γλαφυρότητα τα δικά του υλικά, δηλαδή τα πετράδια του λόγου, κτίζει το πορτραίτο του μεγάλου συνθέτη, αγωνιστή και μαχητή της συμφιλίωσης ανθρώπων και λαών Μίκη Θεοδωράκη. Και είναι ένα γνήσιο πορτραίτο γιατί όλα όσα αναφέρει στο βιβλίο του τα έχει ζήσει. Η αξία του είναι διαχρονική. Όσο ο Μίκης Θεοδωράκης ζει στη συλλογική μνήμη, άλλο τόσο θα ζει και το βιβλίο του Κώστα Σερέζη!

###

Παύλου Κ. Παύλου

δημοσιογράφου

Μίκης Θεοδωράκης ο οικουμενικός,

με οδηγό τον Κώστα Σερέζη

και τη μουσική συνοδεία της «Διάστασης»

 

Τυχεροί όσοι ζήσαμε το βράδυ της Τετάρτης, 4 Ιουνίου 2025, στο φιλόξενο σπίτι τού Πολιτιστικού Ομίλου «ΔΙΑΣΤΑΣΗ», με το συμβολικό όνομα «ΠΛΕΥΣΙΣ», στο παλιό λιμάνι Λεμεσού, την εκδήλωση-αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη (1925-2025). Τυχεροί, γιατί στο συναρπαστικό οδοιπορικό για τον βίο και την πολιτεία του μεγάλου και μοναδικού αυτού Έλληνα, Ανθρώπου, Δημιουργού, είχαμε οδηγό κάποιον που τον γνώρισε όσο λίγοι, αφού είχε το μοναδικό προνόμιο να συνοδεύει τον Μίκη, να ζήσει μαζί του και να καλύψει όλες τις ανά την υφήλιο συγκλονιστικές εμφανίσεις του. Καλεσμένος, μάλιστα, ως άτομο από τον ίδιο τον μεγάλο συνθέτη,λόγω φιλίας και εκτίμησης: Τον Λεμεσιανό με μικρασιατικές ρίζες, τον Λευκωσιάτη με ενεργό παρουσίαστην πνευματική και κοινωνική ζωή της πρωτεύουσας, τον Αθηναίο με έντονη παρουσία στο κλεινόν άστυ, τον κοσμοπολίτη, ευπατρίδη Κώστα Σερέζη.

Όταν ο ακούραστος Αργύρης Αργυρίου, συνεχιστής του πολυδιάστατου έργου και προσφοράς τού αλησμόνητου πατέρα του,Αμερίκου Αργυρίου, κάλεσε, εκ μέρους του Συνδέσμου Φίλων Πολιτιστικού Ομίλου Διάσταση, τον Κώστα Σερέζη από την Αθήνα, ως κύριο ομιλητή στην εκδήλωση-αφιέρωμα για τον Μίκη Θεοδωράκη, ο καλός και εκλεκτός φίλος άφησε κατά μέρος ό, τι άλλο τον απασχολούσε (και ήσαν πολλά), και έσπευσε στην αγαπημένη του Λεμεσό, την πόλη όπου γεννήθηκε και κουβαλά πάντα μαζί του.

Ο Σερέζης έχει και το χάρισμα της επικοινωνίας, που σε συνδυασμό με τον υπέροχο, γλαφυρό, αφηγηματικότου λόγο, όταν βρίσκεται ως ομιλητής στο βήμα, καθίσταται πόλος έλξης που μαγνητίζει το ακροατήριο.Αυτό έγινε και στην εκδήλωση στον χώρο της διασωθείσας παλιάς αποθήκης του λιμανιού της Λεμεσού, που χάρη στη φροντίδα και το μεράκι του εμπνευσμένου και…αμετανόητου, πιστού υπηρέτη του Πολιτισμού Μάριου Παπαδόπουλου, που από το 1984 με ομάδα φίλων ίδρυσαν τη ΔΙΑΣΤΑΣΗ, μετατράπηκε σε χώρο πολιτιστικής δράσης και δημιουργίας.

Στην όμορφη, λοιπόν,εκείνη βραδιά, με μια γλυκιά δροσιά χωρίς καθόλου υγρασία, ο Σερέζης στο βήμα να μεταφέρει τις μοναδικές προσωπικές εμπειρίες του από τα ταξίδια του Θεοδωράκη, το μουσικό σχήμα «Ες αεί» και το «Φωνητικό Σύνολο Διάσταση» να τον πλαισιώνουν και να ερμηνεύουν μοναδικά επιλεγμένες μουσικές δημιουργίες του Μίκη, με σύντομο απόσπασμα στη βίντεο-οθόνη από ντοκυμαντέρ του Σερέζη, με το οποίο κάλυψε την επίσκεψη του Θεοδωράκη στις ΗΠΑ το 1984, με έκθεση φωτογραφικών ντοκουμέντων από το αρχείο Σερέζη,και όλους εμάς να κρεμόμαστε από τα χείλη τού ομιλητή, καθώς ξεδίπλωνε την οικουμενική διάσταση του μεγάλου Έλληνα.

Ο Σερέζης, άλλωστε, είναι ο πρώτος που με το γνωστό βιβλίο τουαπεκάλεσε τον Θεοδωράκη«οικουμενικό». (Τίτλος του βιβλίου «Μίκης Θεοδωράκης, ο οικουμενικός»).Το πόσο το πέτυχε ο Σερέζης, χρείαν ουκ έχομεν άλλην από όσα οπερίφημος κριτικός Κώστας Γεωργουσόπουλος είπε: «Ο Μίκης Θεοδωράκης μπόλιασε το δένδρο της Ανατολής με τους καρπούς της Δύσης. Και αυτό καταθέτει με ευγλωττία, με αγάπη, με τιμιότητα και με δημοσιογραφική ακρίβεια ο Κώστας Σερέζης».

Ευχαριστούμε από καρδιάς όλους τους συντελεστές αυτής της ξεχωριστής εκδήλωσης, που μάς χάρισε στιγμές ευφορίας, σε μια ζοφερή περιρρέουσα και ένα τοξικό πολιτικό κλίμα που μάς συνθλίβει. Διάσταση, συνέχισε.