ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΗ ΛΑΡΝΑΚΑ

Νίκος Νικολάου -Χατζημιχαήλ

Περίπατος στη Λάρνακα

 με τον Θεοδόση Νικολάου και τον Γιώργο Π. Σαββίδη 

Πολλές φορές, στις 10 ή 11 Μαρτίου οι δυο φίλοι συνεόρταζαν τα γενέθλιά τους. 

Ο Θεοδόσης Νικολάου και ο Γιώργος Π. Σαββίδης συνδέθηκαν με πολύ στενή φιλία που κράτησε. Σαν δύο δέντρα που οι ρίζες τους απλώνονταν ολοένα και πιο βαθιά στο χώμα κάτω από έναν απειλητικό ουρανό. Ο Θεοδόσης, διωγμένος από την αγαπημένη του Αμμόχωστο με το Σπίτι του κυριολεκτικά διαλυμένο και ο Γιώργος πρόωρα καταβεβλημένος με εύθραυστη υγεία και με συνειδητή προσπάθεια περιφρούρησης του ιδιωτικού του χώρου και της ατομικής του ανεξαρτησίας όπως έγραψε ο Μιχ.Πιερής[2].  

Τάσου  Στεφανίδη, Ουρανός, από
την έκθεση στη Λάρνακα το 1983

Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που τους γνώρισα, σε μια εποχή που βημάτιζα κι εγώ χωρίς ρυθμό, μετά την καταστροφή, προσπαθώντας να θέσω στόχους στη ζωή μου. Νιώθω την υποχρέωση να καταθέσω ένα δύο στιγμιότυπα, από κάποιες συναντήσεις μας, με την οπτική γωνία μιας «κάμερας» στη γωνιά που καταγράφει αθέατη ή όπως τα σκίτσα που ο ζωγράφος με σκούρο χρώμα τονίζει τις γραμμές των μορφών στον καμβά πριν αρχίσει να ζωγραφίζει τις λεπτομέρειες. Και βέβαια, οι λεπτομέρειες είναι δουλειά για τους επαΐοντες που θα αναδείξουν σε όλο της το βάθος τη σχέση των δύο πνευματικών ανθρώπων.

  

Τους είδα για πρώτη φορά μαζί στις 16 Σεπτεμβρίου του 1981. Κάθονταν σ’ ένα τραπεζάκι στον κήπο του «Ηράκλη», του περίφημου τότε εστιατορίου της Λάρνακας, μαζί με άλλους αγαπητούς φίλους, τον Φοίβο Σταυρίδη και τη γυναίκα του Μιράντα. Λίγος κόσμος, δύο τρία τραπεζάκια όμως, η βραδιά θαυμάσια και ο κύριος Σαββίδης φαινόταν πολύ χαρούμενος που απολάμβανε όχι μόνο τους «ειδικούς» μεζέδες του «Ηράκλη» αλλά και τη συντροφιά των εκλεκτών φίλων και έδιναν την εντύπωση ότι γνωριζόντουσαν από πολύ παλιά. Πρέπει να ήταν η πρώτη συνάντηση του Γιώργου Σαββίδη με τους φίλους του στη Λάρνακα. Βέβαια, είχαν γνωριστεί νωρίτερα.

Θ. Νικολάου και Γ.Π Σαββίδης

Είχα πρόσκληση από τον Φοίβο για τη βραδιά εκείνη, για να γνωρίσω τον Καθηγητή Σαββίδη, μα κάτι μου είχε τύχει και έτσι πέρασα βιαστικά για λίγα λεπτά, μόνο για να τους χαιρετήσω. Συναντηθήκαμε όμως, πιο αργά το ίδιο βράδυ στη βιβλιοθήκη του Φοίβου και ήμουν κυριολεκτικά μαγεμένος. Συνήθως η παρουσία μου εκεί ήταν διακριτική προσπαθώντας να μην προσθέτω «βάρος». Αρκούσε που άκουγα τον λόγο καταξιωμένων ανθρώπων του πνεύματος.

Ήταν η εποχή του «Κύκλου». Προετοιμαζόταν η έκδοση του επόμενου τεύχους που ολοκλήρωνε τον πρώτο τόμο και σχεδιάζονταν τα επόμενα τεύχη. Πώς λοιπόν, να μην είναι μαγεμένος κανένας, όταν βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Φοίβου, με τη συντροφιά εκλεκτών φίλων όπως ο Θεοδόσης Νικολάου και ο Γιώργος Σαββίδης. Πραγματικά να κρεμόμαστε από τα χείλη τους, με τις θαυμάσιες αναγνώσεις και τις εκπληκτικές αναλύσεις τους.

Πέρασα λοιπόν, για μερικά λεπτά, από του «Ηράκλη» μόνο και μόνο για έναν χαιρετισμό. Μαζί μου είχα και μια έκδοση του μοναδικού Λάζαρου Γεωργιάδη της Λέσχης, που είχε εκδοθεί πρόσφατα και ήταν τυχαία στο αυτοκίνητο μου: Η διάλεξη του Γιώργου Σαββίδη που είχε δώσει στο Πανεπιστήμιο του Harvard για τον Οδυσσέα Ελύτη: Roes, Esa, Nus & Miroltamity. Δεν έχασα την ευκαιρία και του ζήτησα μια αφιέρωση. Δεν μου αρνήθηκε∙ γέλασε και είπε ότι τον έκανα να αισθάνεται σαν Αλίκη Βουγιουκλάκη. Διέσωσα όμως, μια σημαντική ημερομηνία: Την πρώτη συνάντηση του Σαββίδη με τους φίλους του στη Λάρνακα.

Θεοδόσης Νικολάου

Τους είδα μετά, πολλές φορές μαζί πάντα με την ίδια συντροφιά. Η φιλία τους ρίζωνε. Μαζί έκαναν τις εξορμήσεις τους στην Αγγελόκτιστη και αλλού.

Τον Μάρτιο του 1983 συναντηθήκαμε πάλι. Το σήμα δίνεται έγκαιρα από  τον εκλεκτό φίλο, τον Φοίβο και τόπος συνάντησης όπως πάντα είναι το φαρμακείο του. Σε κάποια στιγμή βρεθήκαμε να περπατούμε οι τρεις στην παραλία μπροστά από τις φοινικούδες της Λάρνακας. Ο Φοίβος δεν μπορούσε να αφήσει το φαρμακείο. Εκεί, ξέφυγα από την ομάδα και τους άφησα στον κόσμο τους. Φωτογράφιζα, τα θαλασσοπούλια και τα κύματα της θαλάσσου, αλλά φωτογράφιζα κι αυτούς. Ο Γιώργος με τον Θεοδόση είχαν πιάσει κουβέντα περιπατώντας στην παραλία και φαίνονταν ότι απολάμβαναν αυτές τις στιγμές. Κάποια στιγμή που πέρασαν από μπροστά μου, ο Γιώργος γύρισε και χαμογέλασε γεμάτος ικανοποίηση. Ήταν εχθρικός γενικά με τους ενοχλητικούς φωτογράφους, πράγμα που υποψιαζόμουν αλλά δεν το γνώριζα, και αν είχε προηγηθεί το ξέσπασμά του στους φωτογράφους κάποιο βράδυ στην Πύλη Αμμοχώστου[3] αυτές οι φωτογραφίες δεν θα υπήρχαν.

Γιώργος Π. Σαββίδης και Θεοδόσης Νικολάου στην παραλία μπροστά από τις φοινικούδες στη Λάρνακα

 Πλησιάσαμε στο Κάστρο και γυρίσαμε δεξιά σταυρώνοντας τον παραλιακό δρόμο περνώντας στην παλιά περιοχή της Λάρνακας. Αυτή τη φορά έμεινα λίγο πίσω, φωτογραφίζοντας τα ωραία μπαλκόνια στα παλιά κτήρια με τον Θεοδόση  και τον Γιώργο να τα θαυμάζουν. Συνεχίσαμε και φτάσαμε στο κτήριο που στέγαζε το «Δημητρίειο Πολιτιστικό Κέντρο Λάρνακας». Εκείνη την εποχή εξέθετε εκεί ο Τάσος Στεφανίδης[4] και το πανό με τις σχετικές λεπτομέρειες φαίνεται πολύ καθαρά σε μια φωτογραφία που τράβηξα. Η διάρκεια της έκθεσης ήταν από τις 9 Μαρτίου μέχρι τις 20 Μαρτίου. Ήταν λοιπόν και αυτή η επίσκεψη του Σαββίδη για να συνεορτάσει[5] τα γενέθλια του με τον αγαπητό του φίλο τον Θεοδόση.

Γιώργος Π. Σαββίδης μπροστά από το Δημητρίειο Πολιτιστικό Κέντρο στη Λάρνακα 

Η περιπλάνηση συνεχίστηκε ώσπου χαθήκαμε. Αυτό που θυμάμαι είναι ότι μετά από αρκετή ώρα, ξαφνικά εντοπίσαμε τον Γιώργο στην υπαίθρια λαχαναγορά της Λάρνακας με μια τσάντα πορτοκάλια και το χέρι να ξύνει το κεφάλι του προσπαθώντας να θυμηθεί τι είχε ξεχάσει. Εξαφανίστηκε πάλι και σε λίγο, εμφανίστηκε χαρούμενος με δύο τσάντες. Του άρεσε πολύ αυτή η γειτονιά και φαίνεται πως είχε έρθει προηγουμένως μόνος του, γιατί μας έδειξε ένα μαγαζί απέναντι απ’ όπου είχε αγοράσει ένα μαχαίρι, προφέροντας όσο πιο κυπριακά μπορούσε τη λέξη «τσιάκκα». Τις φωτογραφίες της μέρας αυτής τις μάζεψα σ’ ένα μικρό άλπουμ ζωγραφίζοντας μια «φοινικούδα» στο εξώφυλλο, έδωσα τον τίτλο «Περίπατος στην Λάρνακα» και του τις έστειλα αργότερα. Το αντίδωρο[6] του με χαροποίησε ιδιαίτερα γιατί στην αφιέρωση  με είχε κατατάξει ανάμεσα στους φίλους  του.

Ο Γιώργος Π. Σαββίδης σε λαϊκή αγορά της Λάρνακας 

   Μετά τη συνάντηση αυτή πήρα μετάθεση στη Λευκωσία, μου δόθηκε ωστόσο μια φορά η ευκαιρία να βρεθούμε όλοι μαζί πάλι στο σπίτι της Νίκης Μαραγκού, με τον Θεοδόση και τον Γιώργο να συνεορτάζουν πάλι. Ήταν το βράδυ που ο Γιώργος είχε δηλώσει... μοσφυλόφιλος, μετά που απόλαυσε ένα εξαίσιο γλυκό από μόσφυλα που είχε ετοιμάσει η Νίκη. Ήταν η τελευταία φορά που είδα τον Γιώργο Σαββίδη.

Μάθαινα τα νέα του Γιώργου πια από φίλους και κυρίως από τον Φοίβο. Στην παρέα της Λάρνακας είχε προστεθεί και ο γιατρός Κυριάκος Οικονομίδης. Τα τελευταία νέα βέβαια, δεν ήταν καλά.

Είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση. Είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση, όχι μονάχα για τον Γιώργο.

Ο Θεοδόσης πρόλαβε να ξανακτίσει το Σπίτι του με τα υλικά που διέθετε: τα πετράδια του λόγου. Και τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του πρόλαβε να χαρεί, έστω για λίγο τη θαλπωρή της οικογενειακής ζωής που τόσο άδικα στερήθηκε, σμίγοντας με τη γυναίκα που τον αγάπησε στα εφηβικά της χρόνια. Δεν πρόλαβαν όμως, να βάλουν το κεφάλι μέσα στο Γαλαξία και η άλλη μέρα τους  τοποθέτησε σε χωριστούς  δρόμους.

Ελλογιμότατε γιατρέ, αγαπητέ φίλε Κυριάκο Οικονομίδη [7], όταν η ψυχή πονάει, θεραπεύεται;

   

Νίκος Νικολάου –Χατζημιχαήλ

[Από το λογοτεχνικό περιοδικό Ύλαντρον, τ. 6-7, σ.18] 

---

Σημειώσεις:

[2] Μιχάλης Πιερής, «Για την προσωπικότητα και το έργο του Γ. Π. Σαββίδη (1929-1995)», Στον τόμο Οι ποιητές του Γ.Π.Σαββίδη, Εταιρεία σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας και Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα 1998, σ.33.

[3] Πέμπτη 24 Μαΐου 1984, Πύλη Αμμοχώστου, Αφιέρωμα στον Γιώργο Σεφέρη, διάλεξη του Γιώργου Σαββίδη: Το τραγικό όραμα του Γιώργου Σεφέρη. Ο Σαββίδης φανερά ενοχλημένος από τα φλας των φωτογράφων που δεν έλεγαν να σταματήσουν, διέκοψε την ομιλία του και τους έδιωξε.   

[4] Ο πίνακας που δημοσιεύεται εδώ είναι από την έκθεση εκείνη.

[5] Γέννηση Γ. Π. Σαββίδη: 11 Μαρτίου 1929, γέννηση Θεοδόση Νικολάου: 10 Μαρτίου 1930

[6] Κ. Π. Καβάφη, Ανέκδοτα Σημειώματα Ποιητικής και Ηθικής, Ερμής, Νοέμβριος 1983

[7]Ο Κυριάκος Οικονομίδης είναι γιατρός στη Λάρνακα, φίλος, τον οποίο συμβουλευόταν ο Γ.Π.Σαββίδης.