"ΥΔΑΤΑ ΥΔΑΤΩΝ", κριτική

κ ρ ι τ ι κ ή

της

ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΔΟΣ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΗ

για το βιβλίο ποίησης του Νίκου Νικολάου-Χατζημιχαήλ

ΥΔΑΤΑ ΥΔΑΤΩΝ

σημειώσεις σχεδίας

[ πηγή: η Σημερινή, 25 Δεκεμβρίου 2016, σελ. 49 ]

Από την «Καρπασία», τη «Διθαλάσσου» και τον «Πικρόλιθο» μέχρι τα «Ύδατα Υδάτων», τη φετινή ποιητική του σύνθεση, διανθισμένη με αριστοτε­χνικά σχέδια και χαρακτικά της δικής του συμβολικής φιλοτέχνησης, ο ποιητής Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ καταθέτει στο πανελλήνιο στερέωμα των υψηλών δημιουργικών αναζη­τήσεων έντονο το αποτύπωμα της προσωπικής του σφραγίδας. Συνυφαίνοντας και πάλι με το φύσημα του Κάρβα, των εμβληματικών ιδιωτικών του εκδόσεων, πηγαία συναισθήματα και εμπνευσμένες σκέψεις με ευρη­ματικά νήματα περίτεχνης πλοκής, μεταπλάθει την ουσία τους σε ένα πα­λίμψηστο κυπριακό ανάγλυφο.

Για τούτο, ανιστορεί ποιητικά τη δια­στρωμάτωση της γεωμορφολογικής του ταυτότητας και μυθοποιεί συνειρ­μικά την ιστορικότητα των γηγενών του καταβολών, απομυθοποιώντας ταυτό­χρονα την ιστορική αλήθεια της πανάρχαιάς του μυθολογίας. Τα δόκιμα σύ­νεργα της σμίλης, αλλά και της παλαιότερης σκαπάνης, συναρθρώνοντας ποικιλότροπους ρυθμούς λεπταίσθητου φιλοσοφικού λυρισμού με παραδοσια­κά σχήματα μιας ευάρμοστα ομοιοτέλευτης, ζευγαρωτής, ως επί το πλείστον, συνήχησης, σκάβουν βαθιά τη σκληρή πέτρα της άνυδρης προγονικής γης, για ν’ αναβλύσει από τα έγκατα της η πο­λύχρωμη υδατογραφία των υδάτων της. Αυτά που θα τον ταξιδέψουν στον πολ­λαπλασιασμό της κυματόεσσας πλημμυρίδας «με οδηγό και χάρτη» ή όπως προειδοποιεί ο υπότιτλος της συλλογής με «δελτία θυέλλης». Είναι η καταγραφή της κοσμικής καιρικής πρόγνωσης με την υπερκόσμια φωνή του Προφητάνακτος «Κύριος επί υδάτων πολλών» έως την ψαλμική επίκληση του Σεφέρη στη «Σαλαμίνα της Κύπρος»: «Φωνή Κυρίου επί των υδάτων». Υπερθεματίζει ο ποιητής: «...ποιος κατέχει τον καιρό μόνο ο θεός το ξέρει» («Ταξίδι»).

Στο σταυροδρόμι των υδάτων αυ­τών, συγκεκριμένα στο κομβικό σημείο των θαλασσινών ρευμάτων της Μεσο­γείου η Κύπρος: «μια τέλεια μικρούλα σφαίρα» της βιβλικής «Δημιουργίας», συμφωνά με το ομώνυμο προανά­κρουσμα στο πεζόμορφο εισαγωγικό ποίημα του βιβλίου των 46 σελίδων, συμπεριλαμβανομένων των επεξηγή­σεων στις σημειώσεις, στις εικόνες και το γλωσσάρι. Ειδικότερα, από τη «γενι­κή σημείωση» αρύεται ο αναγνώστης τις προσλαμβάνουσες των πολλαπλών νοημάτων στα τρία πρώτα κυρίως ποι­ήματα: στη «Γένεση» της Νήσου από την πρωτοήπειρο «Παγγαία», που πε­ριβαλλόταν από την Πανθάλασσα, προ­τού αποσπαστεί ένα θραύσμα της, η «Μεσόγειος», όπως τιτλοφορούνται, κατά σειράν, τα αντίστοιχα ποιήματα. Εκεί όπου ο ποιητής δεν μένει απλός παρατηρητής-αφηγητής, αλλά δηλώνει μέσα από εμφαντικά συμφραζόμενα περιπαθής εραστής μιας άρρηκτης διαλεκτικής σχέσης με τον τόπο του ωσεί στοργικός γεννήτορας της ζωής και της επιβίωσής του. Παραθέτουμε ενδεικτι­κούς στίχους, μονοτονίζοντας την πο­λυτονική γραφή: «...Στην αγκαλιά μου η ζωή σου / στην αγκαλιά μου / η πρώτη σου ανάσα» (Γένεσις). «Σου δίνω αλάτινα φιλιά με γεύση από μέλι / Μου δίνεις χιόνινο νερό που πίνουν οι αγγέλοι [… ] / Εδώ φυσά ο Ζέφυρος, ο Κάρβας, ο Απηλιώτης / Από ψηλά χαμογελά ο ήλιος φωτοδότης / Εκεί λυσσομανά βοριάς και σειέται όλη η πλάση / Στέκεται ο ήλιος σκεφτικός η μπόρα να κοπά­σει / Γλυκοχαράζει στα δεξιά και στα ζερ­βά νυχτώνει / Λαγγεύω και σπαγιάζουμαι μέχρι που ξημερώνει» (Μεσόγειος). Σε πρωτοπρόσωπη, εξάλλου, αντιστι­κτική συγχορδία ο ποιητής αισθητοποιεί τα προαιώνια πάθη του νησιού του: «Το μαύρο φόρεμα φορώ κλαίω και αναστενάζω / Και στον γαλάζιο σου βυθό τη λύπη μου σταλάζω» (Παγγαία). Ενδεικτικός, επίσης, ο «Διάλογος» με­ταξύ της δύσμοιρης πατρίδας και του θαλασσινού της περίγυρου στο ομότιτλο ποίημα: «Μ' ολόγλυκο σιτόμελο στον τόπο μας μεθούμε / Έστω κι αν μες στη χειμωνιά τα πάνδεινα τραβούμε / Ελάτε στην αγκάλη μου και με κρασί μεθύστε / Κι όλες τις πίκρες της ζωής στα τάρ­ταρα γκρεμίστε».

Στα επόμενα ποιήματα επιχει­ρείται με επικοδραματουργικούς τό­νους οιονεί χορικών ασμάτων η ποι­ητική αδεία μεταμορφωτική αξιο­ποίηση αρχετυπικών μυθολογικών και ιστορικών μορφών, καθώς επί­σης ιστορικών γεγονότων και τόπων, που σε διαδραστικούς αλληγορικούς συσχετισμούς προβάλλουν καίρια δρώμενα της Κυπριακής Ιστορίας. Προσφυή παραδείγματα η «Αρπαγή» της Ευρώπης από τον Δία ή της «Ελένης» από τον Πάρι εί­τε η εκστρατεία των Περσών στην Ελλάδα μέσα από «Τα στενά» του Ελλησπόντου και η «Πολιορκία» της Τύρου των φερώνυμων ποιημάτων, που προεκτείνονται στα ποιήματα των τελευταίων σελίδων: «Η πόλις εάλω», «Μαρτύριο» και «Η πόλη όλη», που «κηλίδα ανεξίτηλη και με­λανή στη μνήμη» παιδεύει τον ποι­ητή. Το μελανούργημα, ωστόσο, δια­δέχεται το μεγαλούργημα του οράματος για την αναγέννηση όλης της πόλης του: «Ένα κομμάτι έπεσε δί­πλα στο περιγιάλι / Εκεί ξαναγεννή­θηκα κρατώντας πορτοκάλι».